در زمانهای کهن بسیاری از نویسندگان قدرتمند و ثروتمند  نسخه های قدیمی  نویسندگان گمنام را که معمولا یک یا دو نسخه بیشتر نبوده اند تنسیخ یا  رونویسی و کپی می کرده اند و گاهی مطالبی را هم بر آن می افزوده و آنرا بنام خود ثبت می کرده اند  این شیوه کار در کارهای بسیاری از نویسندگان قدیمی وجود داشته بعضی از نسخه برداری ها امروزه قابل اثبات هستند اما عموم آنها امکان راست نمایی ندارند. مثلا کتابهای تاریخی و جغرافیا یا مسالک و ممالک ها  مطالب تکراری دارند که همگی از نسخه های قدیمی تر کپی شده اند.  حتی این موضوع در کتابهای ابو علی سینا نیز  صادق است. چه بسا کتابهایی که بنام ابوعلی سینا می شناسیم ولی ممکن است اصلا به او ربطی نداشته باشد. 

و اما 

جنجال ادبی: شعر علی ای همای رحمت شهریار کپی از شعری قدیمی‌تر!

 جواد محقق، شاعر و پژوهشگر ادبی، درباره واکنش‌ها به اظهار تردید او نسبت به سراینده شعر «علی ای همای رحمت» که بسیاری آن را متعلق به شهریار می‌دانند، گفت: چند روز قبل در حوزه هنری جلسه‌ای برای بزرگداشت استاد شهریار برگزار شد و من این مسئله را آنجا مطرح کردم، البته نه به عنوان طرح قضیه، بلکه از حیث طرح یک پژوهش ادبی و به دوستانی هم که از حرف‌های من رنجیده بودند، گفتم باید اجازه بدهند کار پژوهشی آن انجام شود، با باد کردن در رگ‌های گردن، این مسئله حل نمی‌شود!

وی افزود: همین مسئله انعکاس پیدا کرد و در آنجا هم عده‌ای آمدند و از تعصب‌ورزی‌های معمول به خرج دادند و از تبریز هم چند خبرنگار و بعضی از استادان دانشگاه به من زنگ زدند و جویای این مسئله شدند. خلاصه در این چند روز من دائماً درگیر تلفن‌ها و صحبت‌ها بوده‌ام.

 محقق اضافه کرد: قرار بر این است که کار جدی‌تری در این زمینه انجام شود و چنانچه این کار انجام شد، خود به خود معلوم می‌شود چه کسی شبهه‌افکنی می‌کند؟ چون من به این دوستان تبریزی قول داده‌ام فعلاً صحبتی نکنم تا آن کار پژوهشی انجام شود و مستندات قضیه دربیاید، فعلاً سکوت می‌کنم تا ان‌شاءالله کار کمی سر و سامان بگیرد. آنها هم در پژوهشگاهی در تبریز دارند کارهایی می‌کنند و من هم قول داده‌ام فعلاً بیشتر از این حرفی نزنم.

این پژوهشگر گفت: می‌گویند کارشناسان با این حرف‌‌های من مخالفت کرده‌اند. آنها اگر «کورشناس» هم بودند باید می‌پرسیدند ماخذ این شعر کجاست؟ وقتی دیوان طرف چاپ شده، می‌خواهیم بگوییم چه؟ می‌خواهیم بگوییم چاپ نشده؟! خُب این شعر (علی ای همای رحمت) قبلاً در دیوان شاعر دیگری چاپ شده است.

 وی افزود: البته این چیزی از بزرگی شهریار کم نمی‌کند. او که در شاعری، ناتوان نبوده است، شهریار شاعر بزرگی است و شعرهای خوبی هم دارد و حتی در حوزه شعر مذهبی هم شعرهای خوبی دارد و به عنوان مثال شعر «شب علی» او کمتر از این شعر نیست.

محقق که از ادامه گفتگو اجتناب می‌ورزید، نام شاعری را هم که او معتقد است شعر «علی ای همای رحمت» در دیوان او چاپ شده، ذکر نکرد و بار دیگر تاکید کرد: فعلاً اجازه بدهید این هیاهوها بخوابد، آن وقت درباره این موضوع بیشتر حرف می‌زنم. من به دوستان پژوهشگر تبریزی هم قول داده‌ام که فعلاً در این زمینه صحبتی نکنم تا کارهای تحقیقی‌شان را انجام دهند. آنها گفته‌اند مستنداتی در این باره هست و من هم منتظرم مستندات آنها را ببینم.

 جواد محقق روز 25 شهریور در مراسم گرامیداشت روز ملی شعر و ادب فارسی و بزرگداشت استاد محمد حسین شهریار و رونمایی از کتاب «سلام بر حیدربابا» در حوزه هنری گفته بود: با وجود احترام فراوانی که برای شهریار قائلم در سال 60 یا 61 و در زمان حیات ایشان این موضوع را مطرح کردم که شائبه‌هایی وجود دارد که این شعر سروده شهریار نباشد، ولی این مسئله شان ایشان را هم کاهش نمی‌دهد. به هر حال تحقیقات ادبی باید راه خودش را برود تا بتواند پرتوی بیشتری را در روی واقعیات بیفکند. البته من در این مورد مقاله‌ای هم نوشتم اما وقتی ماجرای خواب شهریار و دیدارش با مرحوم آیت الله مرعشی نجفی رخ داد از انتشار آن به احترام این رخداد صرفنظر کردم، اما معتقدم باید بالاخره روزی این مسئله مطرح شود.

 عباس خوش عمل: این شعر برای شاعر دوره ناصرالدین شاه است.

عباس خوش عمل، پژوهشگر ادبی که 25 سال پیش در مقاله‌ای مفصل در روزنامه اطلاعات اعلام کرده بود: شعر محمدحسین شهریار در وصف حضرت علی (ع) با اندکی تغییر در اصل متعلق به میرزا آقا مصطفی افتخار العلماء، شاعر دوره قاجار، متخلص به «صهبا» بوده است، بر این گفته خود پای فشرد.

عباس خوش‌عمل، شاعر و پژوهشگر ادبی که در زمینه تصحیح اشعار آئینی به تحقیق و پژوهش مشغول است و 25 سال قبل هم مقاله‌ای مفصل از او درباره شعر معروفی که در وصف حضرت علی (ع) سروده و گفته می‌شود، متعلق به شهریار است، در روزنامه اطلاعات چاپ شده است، بار دیگر بر مدعای خود در آن مقاله پژوهشی پافشاری کرد و در این باره به خبرنگار مهر گفت: شعری که گفته می‌شود شهریار در وصف حضرت علی (ع) سروده است، در اصل متعلق به میرزا آقا مصطفی افتخارالعلماء متخلّص به «صهبا» شاعر دوره ناصرالدین شاه بوده است.

 وی با بیان اینکه مطلع شعر، «علی ای سحاب رحمت تو چه آیت خدایی» است، افزود: مطلع شعری که شهریار سروده «علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را» است و در واقع شهریار تنها با جابجایی کلمه «همای» به جای «سحاب» و تغییر ردیف، شعر خود را در وصف امام اول شیعیان سروده است.

این پژوهشگر در عین حال تاکید کرد: صهبا شاعر عصر ناصری است و دست کم 50 تا 60 سال قبل از شهریار، این شعر را سروده است و اولین نفری هم که به این مسئله پی برده، من نبوده‌ام و کسان دیگری قبل از من به این موضوع اشاره کرده‌اند. اتفاقاً یادم هست که من در مقاله‌ام نظرات آنها را هم اساس کارم قرار داده بودم.

 خوش‌عمل تاکید کرد که کتاب این شاعر عهد قاجار بیش از 80 سال قبل چاپ شده و دسترسی به آن که شعر مذکور را هم دربردارد، دست کم در کتابخانه‌های بزرگ که نسخ خطی را نگهداری می‌کنند، امکانپذیر است.