به گزارش خبرگزاری مهر، روز ۱۰ اردیبهشت در ایران روز ملی خلیج فارس نامگذاری شده که سالروز اخراج پرتغالی ها از تنگه هرمز و خلیج فارس است. پس از تحریف نام خلیج فارس در یک اطلس مشهور جهانی به نام نشنال جغرافی که بعد از دو قرن کاربرد نام خلیج فارس برای اولین در نسخه جدید در آبان سال ۱۳۸۳ نام جدیدی را در کنار نام بین المللی خلیج فارس قرار داد خشم و اعتراض عمومی در میان فعالان اجتماعی و فرهنگی داخل و خارج نسبت به این تحریف غیرعلمی صورت گرفت و پس از ارسال هزاران ایمیل و نامه اعتراضی و یک طومار اینترنتی با بیش از ۱۲۰ هزار امضا به موسسه مذکور، مدیر موسسه مشهور آمریکایی ضمن عذرخواهی از ملت ایران، قول داد اشتباه خود را جبران کند. این پیروزی نشان داد که با اتحاد می توان کارهای بزرگ کرد و از تخریب و جعل هویت یک ملت بزرگ جلوگیری کرد.
تصویر کتاب “خلیج فارس نامی کهن تر از تاریخ و میراث فرهنگی انتشار شهریور ۱۳۸۳ اولین کتاب در خصوص ارایه راهکار برای حفظ نام خلیج فارس و دلایل رد ادعاهای عربی در مورد نام خلیج فارس.
رسانه های گروهی عربی به طور بی سابقه ای خبر را بدون تفسیر اما بعضی با تمسخر و بعضی با نوعی تکریم نسبت به کار منعکس کردند. القدس العربی به قلم عبدالباری عطوان مفسر مشهور جهان عرب نوشت. عربها برای مشروع ترین حقانیت های خود قادر نیستند چنین موج همبستگی ایجاد کنند که ایرانی ها برای یک نام انجام دادند. تلویزیون الجزیره و العربیه و سایر رسانه های عربی و بعضا غربی نیز مصاحبه ها و تفسیرهایی در خصوص خشم جامعه ایران و عذرخواهی نشنال جغرافی ارائه کردند.
پس از این تحولات یکی از اقدامات دولت وقت، برای پاسداری از میراث فرهنگی و معنوی خلیج فارس موافقت رسمی با اضافه شدن روز ملی خلیج فارس به تقویم رسمی کشور بود.
فعالان اجتماعی و فرهنگی از سال ۱۳۸۱ پیشنهاداتی را برای حفاظت از نام خلیج فارس در وب سایت ها و وبلاگهای ویژه میراث فرهنگی منتشر کردند.
در پرونده خلیج فارس و صورت جلسه های موجود سال ۱۳۸۳ سه مکاتبه در ارتباط با نام گذاری روز ملی وجود دارد که به رویت و حاشیه نویسی معاون رئیس جمهور، مدیران کل دفتر ریاست جمهوری و دفتر وزیر خارجه و مدیران کل خلیج فارس و حقوقی رسیده است.
۱: نامه آبان ماه ۱۳۸۳ ( مدیر کل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و به ضمیمه سه جلد کتاب خلیج فارس نامی کهن تر از تاریخ و میراث فرهنگی برای ادارات سه گانه وزارت خارجه و پیشنهاد راهکارها برای پاسداری و نامگذاری روز خلیج فارس).
۲: دو نامه از سوی ریاست جمهوری منظم به نام های مورخ ۳ بهمن ۱۳۸۳ شورای مدیران سازمان خلیج فارس “پرشین گلف آنلاین” برای نامگذاری روز ملی خلیج فارس و فکس همان نامه ها از سوی نمایندگی ایران در نیویورک منظم به درخواست سازمان خلیج فارس در واقع ایده ضرورت دفاع از نام خلیج فارس و راهکارهای عملی در مورد نام خلیج فارس، نخست در سال ۱۳۸۱ در همشهری و وب سایت آنلاین آن تحت عنوان خلیج ایرانی که در رد مقاله الاهرام ( به تلاش جمال عبدالناصر اصطلاح غلط خلیج عربی جعل شد) مطرح شد.
۲۱ آوریل سال ۱۶۲۲ سپاه ایران جزیره هرمز را از بزرگترین امپراتور آن زمان بازپس گرفت و جایگاه خود را درجهان در فهرست ابرقدرتهای قرن شانزدهم ثبت کرد. انگلیسی ها نیز ۴ کشتی خود را با خدمه در اختیار ارتش امام قلی خان گذاشتند. آلبوکرک پرتغالی اعتقاد داشت هر کشوری که سه نقطه مالاگا، عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. اهمیت هرمز آنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. به دلیل شکایت های ایرانیان از بی ادبی های پرتغالی ها ، سپاه ایران قصد تنبیه پرتغالی ها در خلیج فارس نمود و نه تنها جزیره هرمز را آزاد ساخت بلکه این مقدمه شد که پرتغالی ها تا مومباسا در کنیا عقب نشینی کنند و این شکست، شکست های پی در پی پرتغال در شرق آفریقا را به دنبال داشت و با حمایت پادشاهان ایران، امام مسقط موفق شد قلعه عظیم مومباسا را در جنگ خونینی که به جنگ طیبی مومباسا معروف است را تصرف کند. ایران تا سال ۱۸۲۰ پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان شد. انگلیسی ها از شکست پرتغال خرسند بودند و به قدرت ایران اعتراف داشتند و ایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانیها می دانستند. در عهدنامه مجمل ۱۸۰۹ و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ حاکمیت ایران را بر کل خلیج فارس به رسمیت شناخت در حالیکه انگلیس خود به عنوان ابرقدرت جهان ظهور می کرد. از این رو جشن های سراسری بزرگی در این روز برگزار می شود.
۲۱ آوریل سال ۱۶۲۲ سپاه ایران به رهبری امام قلی خان فتح هرمز (۱۶۲۲) را با موفقیت انجام داد و جزیره را از بزرگترین امپراتور قرن باز پس گرفت و جایگاه خود را در جهان در فهرست ابرقدرتهای قرن شانزدهم ثبت کرد. انگلیسی‌ها نیز ۴ کشتی خود را با خدمه فنی در اختیار ارتش امام قلی خان گذاشتند. آلبوکرک (پرتغالی) اعتقاد داشت هرکشوری که سه نقطه مالاگا- عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. اهمیت هرمزآنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. بدلیل شکایت‌های ایرانیان گمرون از بی ادبی‌های پرتغالی‌ها، سپاه ایران قصد تنبیه پرتغالی‌ها در خلیج فارس نمود و نه تنها جزیره هرمز را آزاد ساخت بلکه این مقدمه شد که پرتغالی‌ها تا مومباسا درکنیا عقب نشینی کنند. و این شکست، شکست‌های پی در پی پرتغال در شرق آفریقا را بدنبال داشت و با حمایت پادشاههان ایران، امام مسقط موفق شد قلعه عظیم ممباسا را در جنگ خونینی که به جنگ صلیبی ممباسا معروف است را تصرف کند. ایران تا سال ۱۸۲۰ پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان و بحر فارس (مکران) شد. انگلیسی هااز شکست پرتغال خرسند بودندو به قدرت ایران اعتراف داشتندوایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانیها می‌دانستند. درعهدنامه مجمل ۱۸۰۹ و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ حاکمیت ایران را بر کل خلیج فارس برسمیت شناخت در حالیکه که انگلیس خود به عنوان ابرقدرت جهان ظهور می‌کرد.
در کتاب تاریخ عالم‌آرای عباسی چنین آمده‌است:
از فتوحات (پیروزی‌هایی) که درین سنه (سال) مبارکه مطابق احدی و ثلثین و الف(۱۰۳۱ قمری) به نیروی اقبال قرین حال اولیاء دولت بیزوال گردید، فتح و تسخیر بلده هرموز است که بسعی امامقلیخان امیر الامرا فارس بوقوع پیوست… و در سال گذشته اشعاری شد (به شعر درآورده شد) که بنابر ظهور بی ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه (پرتغالی‌ها) مقیم آنجا… امیر الامرا مذکور لشکر بتادیب (مجازات) ایشان فرستده خود نیز متعاقب رفت… در این وقت که فرنگیه پای از دایره ادب بیرون نهاده به اموری که بتحریر پیوست اقدام نمودند… جماعت انگلیسی را اخبار نموده ایشان نیز بر حسب وعده آماده خدمت شدند. القصه‌امام قلی خان شجاعت شعار با جنود قاهره فارس (سربازان پیروزمندپارس) متوجه آن صوب (سوی) گشته خود در بندر گمبرو که الیوم به بندر عباسی موسوم است اقامت کردند و افواج قاهره (سپاهیان پیروزمند) از دریا با کشتی‌ها و سفاین عبور نموده داخل جزیره هرمز شدند… القصه بعد از دو ماه و چند روز امتداد ایام محاصره و جنگ و جدال به نیروی دولت و اقبال که همواره قرین حال این دودمان والاست، قلعه رفیع بنیان هرموز که در متانت و حصانت شهره جهان و از کارنامه‌های نادره فرنگیان است، مسخر اولیای دولت ابد پیوند گردید.،… چون خبر فتح هرموز رسید، جناب خانی (امام قلی خان) مورد تحسین و آفرین شاه (عباس) و سپاه گردید و آن خبر بهجت اثر بر مبارزان قلعه گشای رکاب همایون مبارک و میمون آمده در همان روز قلعه قندهار نیز بتوفیق کردگار مفتوح گشت.. از هر طرف که چشم گشایی نشان فتح… وز هر طرف که گوش نهی مژده ظفر. (کتاب عالم‌آرای عباسی و خامه اسکندربیگ ترکمان، در صفحه ۹۷۹)
خلیج فارس و پرتغالی ها
در سال (۹۰۵- ۹۰۴ﻫ .ق/ ۱۴۹۸- ۱۴۹۷م) واسکودوگاما پرتغالی با دور زدن دماغه امید نیک به کالیکوت در سواحل غربی هندوستان دست یافت. به تدریج پرتغالیان، پایگاههای زنجیرهای خود را در موزامبیک، گوا در هند، مکلا در ورودی غربی اقیانوس هند، عدن در دریای سرخ و سرانجام سرزمین عمان، جزیره هرمز، دریای عمان و خلیج فارس برپا ساختند و بر تمامی آبراهههای عمدهی مشرق زمین مسلط گشتند. با عبور از جزایر کوریا و موریا و منطقه جلفار مناطق عمده عمان از جمله رأس الحد، قلهات، قوریات، بندر مسقط، صحار و خور فکان را تصرف نمودند، بنادر مسقط و قلهات به آتش کشیده شد، مردم قتلعام و اجساد آنها مثله گردید. از روزگار آلبوکرک تا زمان اخراج آنان در عصر شاه عباس اول صفوی (۱۰۳۸- ۹۹۶ ﻫ .ق) با وجود برخی قیامهای مردمی که با هدایت عناصر ایرانی در هرمز، مسقط و قلهات انجام میگرفت، پرتغالیان حاکم مقتدر و مطلق سواحل شمالی و جنوبی خلیج فارس و خلیج عمان و دریای عرب امروزی (مکران و بحر العجم سابق) بودند و امیران هرمز نیز در اشکال دست نشاندگان آنان عمل میکردند.
با ظهور شاه عباس اول و عصر طلایی صفویان، حاکمیت ایران بر حوزهﻯ مذکور اعاده گردید. تمرکز قدرت سیاسی، توانمندی نظامی، دیپلماسی شناور در استفاده از امکانات دولتهای اروپایی به ویژه کمپانی هند شرقی، زوال تدریجی دولت پرتغال پس از الحاق به اسپانیا و عدم پایگاه اجتماعی آنان در منطقه خلیج فارس و دریای عمان به علت پیروی از سیاستهای خشن نظامی سرکوبگرانه و بهره کشی مستمر از منابع اقتصادی محلی، عوامل موثر در انجام تدریجی این فرآیند بود.در اواسط رمضان (۱۰۱۰ﻫ .ق/ ۱۶۰۲م)، رکنالدین مسعود حاکم بحرین که در قلمرو حکومت امیر هرمز و پرتغال قرار داشت، با شورش و اعلام استقلال از سپاه ایران درخواست کمک نمود. امام قلی بیگ بیگلر بیگی سردار شاه عباس و امیرالامرا فارس با ارسال سپاهی به فرماندهی خواجه معین الدین فالی، بحرین را تسخیر کرده و آنان را ضمیمه حکومت فارس نمود . پس از فتح بحرین، شیخ غیث خان آلﻤذکور حاکم آن منطقه به وسیله ایران تعیین گردید. در ۱۰۲۳ﻫ .ق، امام قلی خان به حکومت فارس رسید و به فرمان شاه عباس بندر گمبرون را تسخیر نمود و در جوار آن بندر عباس فعلی شکل گرفت در ۲۸ دسامبر (۱۶۲۰م)، پرتغال با پذیرش شکست از ناوگان قدرتمند انگلستان که هندی ها و ایرانی آنرا حمایت می کردند، بندر جاسک را نیز از دست داد و این منطقه به حاکمیت ایران بازگشت .پس از آزادی بحرین، گمبرون، جاسک، روابط دولت ایران با پرتغال به شدت تیره گشت و ناوگان نظامی پرتغال با حملات متعدد به بنادر و جزایر، به قتل و غارت پرداختند. شاه عباس در جواب اعتراضات دونگارسیا دوسیلوا فیگورا سفیر اسپانیا، بر تملک تاریخی ایران بر مناطق متصرفی مذکور٬ تأکید ورزید:
«ما جزیره بحرین را از امیرهرمز گرفته ایم و مربوط به پرتغالیان نبوده است و اگر پرتغالیان بیش از این در جزیره بحرین با امیرهرمز که مسلمان بوده است سروکار داشته اند، امروزه با ما که مسلمان هستیم سروکار خواهند داشت. در مورد بندر گمبرون باید صریحا بگویم که این بندر در خاک ایران و کاملا از قلمروی حکومت پرتغالی هرمز خارج است و من با تصرف این بندر به حقوق کسی تجاوز نکرده ام» شاه عباس به ادوارد مانوکس نماینده کمپانی هند شرقی انگلیس پیشنهاد نمود برای در هم شکستن قوای اسپانیا و پرتغال، قرارداد اتحادی میان طرفین منعقد گردد. در۲۴ صفر(۱۰۳۱ﻫ .ق/ ۸ ژانویه ۱۶۲۲م) قرارداد میناب که متضمن کمک ناوگان انگلستان در رسانیدن سربازان ایران به جزیره هرمز مرکز فعالیت پرتغال در منطقه بود، به امضا رسید. در ۶ ربیع الاول(۱۰۳۱ﻫ .ق)، امام قلی خان و ۳هزار سپاهی در بندر گمبرون سوار بر کشتی شده و به سوی جزیره هرمز حرکت نمودند. نیروی دریایی پرتغال مرکب از ۵ کشتی جنگی، ۲ کشتی کوچک و زورقهایی با بادبانهای متعدد بود. در جزء این بحریه ۲ کشتی بزرگ با توان هر کدام ۳۰ توپ جایگاه ویژهای داشت. پرتغالیان به جزیره قشم عقب نشینی نمودند، اما در نتیجه آتش شدید توپخانه انگلستان و فرماندهی زمینی شاهقلی بیگ، سردار ایرانی، روی فریرا داندارا امیر پرتغالی به اسارت در آمده و این جزیره تصرف گردید. پس از فتح جزیره قشم، جزیره هرمز در ۹ فوریه (۱۶۲۲م) محاصره و در ۲۳ آوریل(۱۶۲۲م) تسخیر گشت و پس از یکصد سال پرچم استعمار پرتغال با نقش افرینی ایرانیان سرنگون گردید .در این جنگ ۵۰ هزار نفر از سپاهیان ایران به فرماندهی شخص امامقلی خان شرکت داشتند بازماندگان پرتغالی جزیره که نزدیک به سه هزار نفر بودند با امر و اجازۀ امام قلی‌خان به هندوستان و سواحل عمان برده شدند و خزائن و اسلحه و آذوقه و وجوه نقد آنان که به ارزش قریب دو میلیون اکوی اسپانیولی آن زمان بود به تصرف ایرانیان درآمد و هفتاد عراده از توپهای متصرفی ایرانیان در هرمز تا زمان شاه سلیمان صفوی زینت‌بخش میدان نقش جهان اصفهان بود، و از این توپها به لار و شیراز و حتی بغداد هم فرستاده شد.شاه عباس پس از تصرف و آزادی جزایر هرمز، بر آن شد که بندر مسقط و عمان را نیز تسخیر نموده و پایگاههای پرتغالیان را در آن منطقه نیز نابود سازد. سپاهیان ایران به سواحل عمان اعزام گشته و مناطق صحار و خورفکان را تصرف نمودند. عصر شاه عباس اول صفوی از دیدگاه سیاست خارجی، حاکمیت بر جزایر و بنادر، بخشی از ادوار تابناک نقش آفرینی ایران در خلیج فارس و دریای عمان میباشد.
کمپانی هند شرقی سالیانه بیش از ۲۰ هزار تومان کالا به اصفهان صادر میکردند. راه ارتباطی شمال و شمال غرب به جنوب، دستیابی مناطق مرکزی ایران را به سواحل خلیج فارس و دریای عمان تسهیل مینمود. حلب در کنار دریای مدیترانه دومین ایستگاه تجار صفویان با اروپا بود که از طریق ایالات مرکزی و غربی ایران با مراکز اقتصادی در جنوب ایران ارتباط برقرار میساخت. این شهر از طریق دیاربکر، وان با تبریز و از طریق موصل، بغداد و بصره با جزیره هرمز و از مسیر دیاربکر، اورفا، موصل به سنندج و همدان میرسید و از آنجا به اصفهان و سپس کرانه های دریایی جنوب منتهی میگشت. راههایی نیز هرمز را به فارس، کرمان و خراسان متصل میساخت. کاروانهایی نیز از هرمز به بندر بصره در حرکت بودند.
از سال ۱۳۸۹ دولت ایران توجه قابل ملاحظه ای به این موضوعات نشان داد و در سالهای اخیر، دولت و دیگر نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده اند خود را نسبت به این موضوع حساس و متعهد نشان دهد.
خلاصه:
تصویب روز ملی خلیج فارس یک روند چند ساله داشت و ناگهانی صورت نگرفت. دولت بدرخواست و پیگیری های مکرر ما در سال ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ سه مصوبه گذراند تا در نهایت سال ۸۴ نام گذاری نهایی و اعلام شد.(عضو کمیته یکسان سازی نام های جغرافیایی) کارهای مقدماتی :
۱- در سال ۱۳۸۰ گزارش هشدار آمیزی از روند فزاینده جعل نام خلیج فارس در رسانه های عربی و انگلیسی تهیه و برای مقامات ذیصلاح ارسال شد.
۲- با توجه به عدم دریافت پاسخ و توجه کافی از سوی مسئولان ذیربط . مقاله ای هشدار آمیز از روند فزاینده جعل نام خلیج فارس در ۱۰ شماره ۱۶تا ۲۷ مهر ۱۳۸۱ در روزنامه همشهری و وب سایت آنلاین آن منتشر گردید .
۳- مقاله روزنامه همشهری برای مقامات و نمایندگان مجلس و کمیته سیاست خارجی و کمیته فرهنگی مجلس ارسال شد.
۴- در تاریخ ۱۳۸۱/۱٠/۱۱راهکارهای پیشنهادی برا شد از جمله در این پست: http://parssea.persianblog.ir/post/1/
۵- همایش س
۶ – پیگیری های انجام شده منجر به تشکیل جلساتی شد که ماحصل آن صدور اولین بخشنامه هئیت دولت در بهمن ۱۳۸۲ ویژه دفاع از نام حلیج فارس بود بخشنامه با امضای دکتر عارف معاون رئیس جمهور به همه وزارتخانه ها ابلاغ شد. در خرداد ۱۳۸۳ مجددا بخشنامه کامل تری از سوی هئیت دولت ابلاغ شد که باید منجر به تهیه لایحه ای قانونی می شد..
۷- در دانشگاه تهران راهکارها مجدد به اطلاع رسانه های گروهی رسید گزارش خبرگزاری فارس و روزنامه تهران تایمز خرداد ۱۳۸۳ در اینجا هنوز وجود دارد:
برای پاسداری از نام خلیج فارس کوشا باشیم .
۸- شهریور ۱۳۸۳ کتاب خلیج فارس نامی کهن تر از تاریخ و میراث فرهنگی بشریت در سه هزار نسخه منتشر و برای مقامات و نمایندگان مجلس ارسال شد.این کتاب راهکارهای مختلف از جمله روز ملی خلیج فارس را خواستار شده است.
۱۰ – سازمان خلیج فارس آنلاین در صفحه گفتمان آنلاین خود نظرات مخاطبان را در مورد پیشنهاد روز ملی خلیج فارس که در تاریخ ۶/۹/۲۰۰۳ در صفحه گپ /چت/ آنلاین ارایه شده بود را جمع آوری و جمع بندی نمود. بیشتر رای دهندگان روز ۹ آذر را پیشنهاد کردند.
۱۱-
مستندات را در پایین صفحه مرور کنید.
اولین مقاله که راهکارهای دفاع از نام خلیج فارس و پیشنهاد روز خلیج فارس را مطبوعاتی کرد. ۱۳۸۱
دکتر محمد عجم سال ۱۳۸۳
همشهری ۱۳۸۹: دکتر محمد
عجم
۱۳۸۱ تا ۸۴
آخرین دیدگاه‌ها