کند و کاوی در ظهور و سقوط  داعش(بخش اول)

عملیات خونبار و جنایتکارانه داعش لکه  ننگی بر پیشانی سیاست و حکومت در خاورمیانه ،لکه ننگی بر پیشانی دمکراسی و روابط بین الملل،  حقوق بین الملل و بطور کلی ننگ جامعه بشریت است . از طرف دیگر جنایات قرون وسطایی داعش موجب افول و پایان آرمان خلافت خواهی تاریخی و جامعه ارمانی خلافت سلفی شد و لکه ننگی نیز بر پیشانی سلفی سیاسی نیز باقی گذاشت.

علت ظهور و سقوط داعش موضوع یک تحقیق و نگرش همه جانبه است که در بخش بعدی به آن می پردازیم فعلا روزشمار وقایع مربوط به ظهور و سقوط  داعش را در زیر مرور می کنیم :

گاه  شمار وقایع داعش

سال ۲۰۰۴ – جماعت توحید و جهاد( ابومصعب الزرقاوی) به القاعده عراق معروف شد.

۱۵ اکتبر ۲۰۰۶ -جماعت  توحید و جهاد بنام جبهه “دولت اسلامی عراق”(داع) معرفی شد.

آوریل ۲۰۱۰- ابوبکر بغدادی رهبری داع ” دولت اسلامی عراق را بر عهده گرفت.

آوریل ۲۰۱۳  بغدادی نیروهای داع را به سوریه منتقل نموده و نام گروه را به ” دولت اسلامی عراق و شام“ (داعش) تغییر می دهد.

سال ۲۰۱۴

۱۴ ژانویه تصرف رقه در سوریه و اعلام آن به عنوان پایتخت داعش

۹ ژوئن: تهاجم داعش به موصل‌، دومین شهر بزرگ عراق و مرکز استان نینوا آغاز شد.

۱۰ ژوئن: موصل سقوط کرد و درپی فرار یگان‌های نظامی و نیروهای امنیتی عراق استان نینوا هم تسلیم شد.

نوری المالکی نخست وزیر سابق عراق اعلام کرد که دولت شهروندانی را که داوطلب مقابله با داعش هستند مسلح می‌کند.

۱۱ ژوئن: تکریت ‌، دیگر شهر اصلی در شمال بغداد و مرکز استان صلاح‌الدین سقوط کرد.

۱۳ ژوئن: آیت‌الله علی سیستانی‌، مرجع تقلید شیعیان عراق از عراقی‌های خواست تا علیه داعش سلاح به دست بگیرند و بسیج عمومی اعلام کرد. داعش پس از سقوط موصل مدعی شد که ۱۷۰۰ نیروی شیعه را که از دانشکده نظامی و پایگاه هوایی اسپایکر بازداشت کرده بود اعدام کرده و تصاویر این کشتار را منتشر کرد.

۲۹ ژوئن: ابو محمد عدنانی اعلام کرد ابوبکر البغدادی اولین خلیفه مسلمین در قرن بیست یکم است و همه از او اطاعت کنند.

۳ جولای:  تصرف دیر الزور  سوریه هم مرز با عراق

۲ اوت: تصرف سنجار ، داعش حملات خود در شمال عراق را از سرگرفت و گروه‌های اقلیت را با کشتار دسته جمعی به برده کشی و تجاوز هدف قرار داد. هزاران تن از اعضای اقلیت ایزدی‌ها در سلسله کوه‌های سنجار گرفتار شدند .

۷ اوت: تصرف سد موصل و فرار پیشمرگه ها

۸ اوت: آمریکا حملات هوایی خود را در عراق آغاز کرد و ائتلافی بین المللی نیز از این حملات آمریکا تبعیت کرد.آمریکا از سال ۲۰۱۱ با خروج از عراق عملیات در عراق را متوقف کرده بود.

۱۴ اوت: پارلمان عراق ، انحلال ارتش بعث و  خروج زود هنگام آمریکایی ها و خود بزرگ بینی بعضی گروههای شیعی را عامل رشد جهشی داعش  اعلام کرد و  نوری المالکی‌، که متهم شده بود که عامل این وضع بوده  مجبور به‌ کناره گیری شده و حیدرالعبادی جانشین وی گردید.

۱۸ اوت  تصرف سد موصل توسط پیشمرگه ها و با کمک آمریکا

۱۹ اوت‌: داعش اعلام کرد که جیمز فولی‌ خبرنگار آمریکایی را سر بریده است و فیلم آن را نیز منتشر کرد. بعد از فولی سرنوشت مشابهی برای استیون سوتلف و کنجی گوتو خبرنگار دیوید هیتر‌، آلن هنینگ و پیتر کاسیگ و دوست گوتو که همگی کمک رسان بودند رخ داد.

۲۲ اوت: نیروهای شبه نظامی ۷۰ نفر را در جریان حمله انتقام جویانه به مسجد سنی‌ها در استان دیاله کشتند.

۲۳ سپتامبر: تصرف پالمیرا توسط داعش  و اولین حمله هوایی ائتلاف(آمریکا ، عربستان و امارات) علیه داعش در  سوریه .

۲۵ اکتبر: العبادی نخستین پیروزی دولت را در منطقه جرف الصخر در نزدیکی بغداد اعلام کرد.

۲۹ اکتبر: داعش ده‌ها تن از اعضای قبیله بونمر را اعدام کرد و بعدها هم تعداد بیشتری را کشت.

۱۴ نوامبر: نیروهای عراقی بیجی را باز پس گرفتند اما مدتی بعد باز آن را از دست دادند.

سال ۲۰۱۵ :

 

۲۶ ژانویه ۲۰۱۵: نیروهای کرد با حمایت جنگنده‌های ائتلاف توانستند نیروهای داعش را از شهر کردنشین کوبانی در شمال سوریه در مجاورت مرزهای ترکیه و در پی درگیری‌های شدید بیرون برانند. در همان روز، یک مسوول نظامی عراقی از آزادسازی استان دیالی از دست گروه تروریستی داعش خبر داد.

۳۱ مارس ۲۰۱۵: بغداد از آزادسازی تکریت از طریق نیروهای دولتی با حمایت بسیج مردمی خبر داد.

۲۱ مه ۲۰۱۵: رمادی در عراق و پالمیرا در سوریه سقوط کردند. داعش چهار روز پس از سقوط رمادی، بزرگترین شهر استان الانبار، شهر باستانی پالمیرا در سوریه را اشغال کرد. این امر به داعش اجازه داد تا نفوذ خود را در دو طرف مرزها افزایش دهد. این گروه همچنین مکان‌های باستانی در پالمیرا را بمب‌گذاری کرد که یونسکو این شهر را در فهرست میراث جهانی قرار داده است.

۱۶ ژوئن ۲۰۱۵: شکست‌های مهمی برای داعشی‌ها در سوریه رقم خورد و پس از کنترل کردها بر منطقه تل أبیض سوریه در مرز با ترکیه که گذرگاه مهمی برای تروریست‌ها بود داعشی‌ها متحمل شکست بزرگی شدند.

۲۳ ژوئن ۲۰۱۵: داعشی‌ها کنترل منطقه عین عیسی در شمال سوریه در نزدیکی مسیری استراتژیک را از دست دادند.

 

۲۵ ژانویه ۲۰۱۵: رهبران سنی شبه نظامیان را عامل اعدام ۷۰ تن از سکنه در استان دیاله دانستند.

۲۶ ژانویه: عراق اعلام کرد که دیاله از دست داعش آزاد شده است.

۳ فوریه: داعش در ویدئوی زنده سوزانده شدن معاذ الکساسبه، خلبان اردنی را پس از دستگیری‌اش در دسامبر ۲۰۱۴ در سوریه نشان داد.

۲۶ فوریه: تخریب  آثار تاریخی و باستانی  موزه موصل توسط داعش

۱۶ ژوئن  کردهای سوریه تل ابیض در مرز ترکیه را تصرف کردند ۱۶ هزار نفر به ترکیه گریختند.

۲۵ و ۲۶ ژوئن ۲۰۱۵: داعشی‌ها حمله غافلگیرانه‌ای به کوبانی و اطراف آن داشتند و ظرف ۴۸ ساعت، بیش از ۲۰۰ غیرنظامی کشته شدند و در ۲۷ همان ماه نیروهای کرد موفق شدند داعش را از این شهر بیرون برانند.

۲۶ ژوئن ۲۰۱۵: حملات خونین در تونس و کویت رخ داد با ۳۸ کشته در حمله‌ای به هتلی در تونس که بیشتر آنها گردشگران انگلیسی بودند و داعش مسوولیت این حمله را برعهده گرفت. در همان روز داعش مسوولیت حمله به مسجد شیعیان در کویت را که ۲۶ شهید بر جای گذاشت، برعهده گرفت.

۲ مارس: عراق عملیات گسترده‌ای برای بازپس گیری تکریت از دست داعش آغاز کرد.

۵ مارس: انهدام آثار شهر تاریخی نمرود متعلق به آشوریان توسط داعش

۳۱ مارس: باز پس گیری تکریت که با انتقام جویی از ساکنان همراه بوده است.

۵ آوریل: داعش آثار باستانی  شهر باستانی هتره را منهدم کرد.

۱۷ آوریل: اشغال شهر رمادی مرکز استان الانبار توسط داعش.

۳۰ سپتامبر:  آغاز حملات هوایی ، دریایی و نیروهای ویژه روسیه در جنگ سوریه در شهر حمص و حما

اول اکتبر:  بمباران های گسترده ارتش روسیه علیه مواضع داعش ، حملات ارتش روسیه سپس علیه سایر جنگجویان نیز گسترش یافت و شامل، جبهه نصره –  حزب اسلامی ترکستان، بریگاد ترکمن – تحریر شام – اجناد شام – احرار شام – لژیون شام – آرتش آزاد- ارتش آزاد ادلیب- حرکت نورالدین زنگی – لواء حق – جیش الاسلام – جند الاقصی و … شد، تعدادی از این گروهها مورد حمایت مشترک ترکیه – قطر- عربستان بودند و ارتش آزاد مورد حمایت آمریکا و بریگاد ترکمن مورد حمایت ترکیه بود. این جنگجویان مجموعه ای ۱۶۰ هزار نفر داوطلب از ۸۶ کشور را تشکیل می دادند.

۵ اکتبر:  فتوای اخوان المسلمین سوریه برای جهاد واجب علیه روسیه و فتوای ۵۵ مفتی عربستانی مبنی بر وجوب جهاد مسلمین علیه روسیه.

۷ اکتبر: شلیک موشکهای کروز از دریای خزر  به مواضع داعش سوریه

۲۴ نوامبر: ساقط کردن جنگنده سوخوی ۲۴ روسیه توسط ترکیه و اعدام یک خلبان آن توسط افراد تیپ(اردوی) ترکمن.

۲۰۱۶

۹ فوریه: باز پس گیری شهر رمادی توسط ارتش عراق

۱۷ اکتبر: آغاز عملیات برای باز پس گیری شهر بزرگ موصل از داعش

۵ نوامبر: نیروهای دمکراتیک سوریه با کمک آمریکا بر علیه داعش در رقه عملیات کردند

۲۶ نوامبر : پارلمان عراق حشد شعبی را نهادی قانونی و بازوی ارتش  اعلام کرد.

۲۰۱۷

۲۴ ژانویه: ازاد سازی بخش شرقی موصل

۱۹ فوریه:  آغاز بازپس گیری غرب موصل

۲ مارس: ارتش سوریه با کمک هوایی روسیه پالمیرا را باز پس گرفت.

۱۲ می: شهر طبقه سوریه توسط ائتلاف کردی عربی بازپس گرفته شد.

۲۸ ژوئن:  مسجد جامع موصل بنام نوری منهدم شد

۱۰ جولای: پاکسازی کامل شهر موصل از عوامل داعش

نوشته دکترمحمد عجم

از همین نویسنده:

 

ریشه های افراط گرایی و اینده سیاسی منطقه خاورمیانه

 

**جبهه النصره  و تشکیلات مخوف القاعده : دکتر محمد عجم

افکار و عقاید ابن تیمیه پدر فکری مکتب سلفی تکفیری جهادی

**“دولت اسلامی در عراق و شام (شرق مدیترانه)” ISIS محصول و تولید کجا است ؟ و اهداف آن ؟

*** افکار و عقاید  ابن تیمیه  پدر فکری مکتب  سلفی تکفیری جهادی و طالبانیسم  

.

.

.

آیت الله علم الهدی با حضور در آرامگاه فردوسی و ادای احترام  به این حماسه سرای بزرگ ایران به تمام مطالب چند سال گذشته در خصوص اتهام ضدیت وی با فردوسی پایان داد جنجالی ترین مطلب منتشر شده در فضای مجازی دستور ایشان برای محو  نقاشی های اسطوره ای بزرگترین دیوار نویسی یا گرافیتی در باغ نزدیک به میدان فردوسی مشهد بود که اگر چه دستور پاک کردن دیوارها از جانب دفتر ایشان با تاخیر بسیار زیاد تکذیب شد ولی این اتهام از ذهن مردم پاک نشد .

««شاهنامه» کتاب نماد‌سازی فرهنگی است و در آن نمادهای اقتدار، استقلال و آزادی به‌چشم می‌خورد که سرچشمۀ فرهنگ انقلاب برای مردم ما بوده است.». امام‌جمعۀ مشهد بیان کرد: «نتیجۀ فردوسی از سرودن شعرها توسعۀ اقتدار و ترویج استقلال و آزادی از بند هر استبداد و ظلمی است.». علم‌الهدی اظهارکرد: «فردوسی شعر و ادب را برای ایجاد فرهنگ ایستادگی در‌برابر ظلم و ستم به‌خدمت گرفته و این هنر وی بوده است.». وی خاطرنشان کرد: «تمام انقلاب ما باید به‌پا خیزد تا فردوسی از مهجوریت خارج شود و اینکه وی را تنها یک شاعر ببینیم ظلم به اوست.».

به‌گزارش شهرآرا، مراسم سال‌روز صدور فرمان تاریخی رهبر معظم انقلاب به‌منظور احیای منطقۀ تاریخی طوس بعدازظهر دوشنبه با حضور مسئولان محلی در آرامگاه فردوسی برگزار شد. امام‌جمعۀ مشهد در این مراسم اظهار کرد‌: «حکیم فردوسی بزرگ‌ترین عامل بنیان‌گذاری فرهنگ مقاومت و اقتدار در دوران خود بود و با گذشت سالیان متمادی هنوز هم این شاعر پرآوازه در طوس می‌درخشد و لازم است با‌توجه‌به تأکید رهبر معظم انقلاب عمران و آبادانی این محدوده مور‌دتوجه قرار گیرد.». وی افزود: «رهبر معظم انقلاب ۲۱ سال پیش از آرامگاه فردوسی بازدید کردند و رسالتی را برای مسئولان این استان مشخص کردند که مردم بتوانند در طوس ذخایر فرهنگی و فکری را کسب کنند.».
امام‌جمعۀ مشهد تاکید کرد: «آثار تاریخی مهم و ارزشمند است و رهبر معظم انقلاب در فرمان خود به ذخایر فکری و فرهنگی این سرزمین توجه داشته‌اند.». عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: «فردوسی دارای ابعاد مختلفی است، زیرا از‌یک‌سو می‌توان او را به‌‌‌عنوان نفر اول ادب و هنر ایرانی نگریست و ازسوی‌دیگر می‌توان در سرودهای وی تاریخ و تمدن ایران را تا زمان حضرت مسیح جستجو کرد.». وی تصریح کرد: «نکتۀ مهم دربارۀ فردوسی روحیۀ فرهنگی اوست، زیرا کسانی که وی در «شاهنامه» از آن‌ها به‌عنوان نماد قدرت نام برده شخصیت‌های افسانه‌ای نیستند و نمادهایی جریان‌ساز به‌شمار می‌روند.». عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: «فردوسی با تمسک به نام حکیم برای زنده نگاه داشتن روحیۀ مقاومت «شاهنامه» را سروده است تا در دوران اختناق بتواند به اهداف خود برسد.».
علم‌الهدی خاطرنشان کرد: ««شاهنامه» کتاب نماد‌سازی فرهنگی است و در آن نمادهای اقتدار، استقلال و آزادی به‌چشم می‌خورد که سرچشمۀ فرهنگ انقلاب برای مردم ما بوده است.». امام‌جمعۀ مشهد بیان کرد: «نتیجۀ فردوسی از سرودن شعرها توسعۀ اقتدار و ترویج استقلال و آزادی از بند هر استبداد و ظلمی است.». علم‌الهدی اظهارکرد: «فردوسی شعر و ادب را برای ایجاد فرهنگ ایستادگی در‌برابر ظلم و ستم به‌خدمت گرفته و این هنر وی بوده است.». وی خاطرنشان کرد: «تمام انقلاب ما باید به‌پا خیزد تا فردوسی از مهجوریت خارج شود و اینکه وی را تنها یک شاعر ببینیم ظلم به اوست.».

عضو مجلس خبرگان رهبری با تشکر از شهرداری و شورای شهر مشهد در رسیدگی به موضوعات طوس و الحاق آن به مشهد خاطرنشان کرد: «آبادانی این منطقه شروع شده، اما تا نقطۀ مطلوب که متناسب با جایگاه فردوسی است فاصلۀ زیادی دارد.».
علم‌الهدی گفت: «با تشکیل شورای احیای طوس قرار بود اقدامات زیادی در این محدوده به‌انجام رسد که متأسفانه نه‌تنها کارهای زیادی صورت نگرفته، بلکه با‌وجود فرمان رهبری به این محدوده ظلم شده است.». وی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: «فرهنگ زیارت با فرهنگ گردشگری متفاوت است و این سخن به‌معنای مخالفت با صنعت گردشگری نیست، زیرا هیچ انسان عاقلی این را نمی‌پذیرد، اما باید بین ادبیات این دو فرهنگ تمایز قائل شد.».
امام‌جمعۀ مشهد افزود: «سالانه چند میلیون زائر خارجی به مشهد سفر می‌کنند که هدف آن‌ها تنها زیارت است، زیرا، اگر می‌خواستند به‌دنبال تفریح باشند، به مشهد نمی‌آمدند و به شهرهای دیگر که امکانات زیاد تفریحی و گردشگری دارند سفر می‌کردند.». وی گفت: «اگر بنا باشد آنچه را که زائر را به مشهد کشانده توسعه بدهیم، به موفق‌ترین کشور حوزۀ گردشگری دنیا تبدیل خواهیم شد.». وی گفت: «ظرفیت گردشگری مشهد آن‌قدر بالاست که نمونۀ آن در کل منطقه وجود ندارد و حالا عده‌ای این موضوع را نادیده می‌گیرند و می‌خواهند با هنر فسق و فجور این شهر را گسترش دهند.». امام‌جمعۀ مشهد تأکید کرد: «در طرحی که قرار است برای توسعۀ طوس تهیه شود باید مرکزی به‌عنوان توسعۀ فرهنگ و ادب برای حضور همۀ اندیشمندان ایجاد شود و امیدواریم آستان قدس نیز به این حوزه ورود یابد.».

هزینۀ ۳۵میلیاردی در منطقۀ طوس
شهردار مشهد نیز در این مراسم گفت: «خوشبختانه مدیریت شهری بر نحوۀ ساخت‌و‌سازها در این منطقه نظارت دارد و شورای حفظ حقوق بیت‌المال خراسان رضوی نیز در سال‌های اخیر از تصرف اموال عمومی‌ در این محدوده جلوگیری کرده است.».
سید‌صولت مرتضوی افزود: «۱۹ تیرماه سال ۷۵ شاهد حضور مقام معظم رهبری در مجموعۀ آرامگاه فردوسی و صدور فرمان رسیدگی به منطقۀ طوس بودیم. باوجود‌این اقدامات لازم در حد جلسه باقی مانده بود که خوشبختانه در دورۀ اخیر مدیریت شهری موفق شدیم بخشی از اقدامات لازم را در این منطقه به‌انجام رسانیم.».
وی خاطرنشان کرد: «احداث دو بولوار «شاهنامه» و «طوس» از‌جمله اقداماتی است که مدیریت شهری برای آبادانی این منطقه انجام داده و علاوه‌بر‌آن کاشت درخت و گل، آسفالت معابر، و برقرار کردن خط اتوبوس‌رانی از دیگر‌اقدامات انجام‌شده در این محدوده است.».
مرتضوی بیان کرد: «شهرداری مشهد تا‌کنون ۳۵میلیارد تومان در محدودۀ طوس هزینه کرده و اقدامات دیگری را هم در دستورکار دارد که با تخصیص اعتبارات لازم اجرایی می‌شود.».

کار کردن برای فردوسی بهانه نمی‌خواهد
رئیس شورای اسلامی‌ شهر مشهد نیز در این مراسم گفت: «برای فردوسی کار کردن بهانه نمی‌خواهد، زیرا فردوسی آن‌قدر بزرگ است که باید تمام همت خود را برای پیشرفت و آبادانی منطقۀ طوس به‌کار بگیریم.».
محمد‌کمال سرویها افزود: «علی‌رغم دستور صریح مقام معظم رهبری برای آبادانی منطقۀ تاریخی طوس و آرامگاه فردوسی، در سال‌های گذشته شاهد اقدام جدی مسئولان در این محدوده نبودیم.».
وی گفت: «مشهد به‌لحاظ توریسم زیارتی در‌بین تمام شهرهای جهان اسلام پیشروست و با‌‌وجود بزرگانی مانند فردوسی باید به فکر توریسم ادبی نیز باشیم.».
رئیس شورای اسلامی‌ شهر مشهد با بیان اینکه مدیریت شهری در ۴ سال گذشته به‌اندازۀ ۴۰ سال برای آبادانی منطقۀ طوس فعالیت کرده است تصریح کرد: «شورای اسلامی‌ شهر اخیراً سند راهبردی طوس را به‌تصویب رساند که امیدواریم با اجرایی شدن آن زمینۀ تعامل بهتر و بیشتر دستگاه‌های اجرایی برای آبادانی و پیشرفت منطقۀ طوس فراهم شود.».
سرو‌یها خاطرنشان کرد: «اگر سند راهبردی منطقۀ طوس در مجلس شورای اسلامی‌ به‌تصویب برسد و ردیف بودجۀ سالیانه برای آن اختصاص یابد، آن‌زمان شاهد اتفاقاتی بزرگ برای آبادانی این منطقه خواهیم بود.».
وی خاطرنشان کرد: «از استاندار خراسان رضوی درخواست داریم، در‌صورت بررسی و تصویب نشدن طرح راهبردی طوس در مجلس شورای اسلامی، به مدیریت شهری اجازه دهند که درباب تدوین طرح تفصیلی این منطقه و تعریف بسته‌های سرمایه‌گذاری آن اقدام کند.».

طوس پیشینۀ تمدنی قوی‌ای دارد
معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد نیز در ادامۀ این جلسه گفت: «در ۴ سال گذشته اتفاقات خوبی در منطقۀ طوس رخ داده و این بخش از تاریخ ایران و خراسان بزرگ در آستانۀ یک جهش بسیار خوب قرار گرفته است.».
وحید جلیلی افزود: «امیدواریم با تلاش همۀ مسئولان در آینده‌ای نزدیک منطقۀ طوس با پیشنیۀ تمدنی و فرهنگی عمیق به جایگاه شایسته و بایستۀ خود برسد.».
وی تصریح کرد: «متأسفانه امروز کسانی از فردوسی دم می‌زنند که بیشترین روی‌گردانی از مرام او و حماسه‌های ملت ایران را داشته‌اند. چگونه می‌شود دم از فردوسی زد و پهلوانان این کشور را مورد‌بی‌اعتنایی قرار داد؟!».
معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد در ادامه با اشاره به فرارسیدن سال‌روز واقعۀ قیام ملی گوهرشاد خاطرنشان کرد: «جای تأسف دارد که بعد از ۸۰ سال قهرمانان این حماسه گمنام هستند. باید گفت برای ارج نهادن به فردوسی باید حماسۀ مسجد گوهرشاد را بزرگ بداریم.».
وی با اشاره به اقدامات مدیریت شهری در‌راستای احیای واقعۀ قیام گوهرشاد گفت: «آنچه در دورۀ فعلی مدیریت شهری برای احیای قیام گوهرشاد انجام گرفت یک کار فردوسی‌وار بود.».

امیدواریم طوس در فهرست یونسکو ثبت شود
محمد بخشی محبی ، معاون پیشگیری از وقوع جرم مرکز خراسان رضوی نیز در این مراسم گفت: «با کمک شورای حفظ حقوق بیت‌المال موفق شدیم اقدامات خوبی را در این منطقه انجام دهیم که نمونۀ آن آزاد‌سازی معادن و ۱۷۰۰ هکتار از اراضی این منطقه بود.».

روابط خارجی هند از درون گرایی و خودکفایی تا برون گرایی و اتحاد با غرب

دکتر محمد عجم ، همشهری دیپلماتیک شماره ۹۸ خرداد ۱۳۹۶ ویژه نامه هند

هند از ۱۹۴۷ تا اواخر دهۀ ۱۹۸۰، سیاست جهان سوم‌گرایی، اخلاق مداری و مبارزه با استعمار و امپریالیزم  را در پیش گرفته بود، اما از اواخر دهۀ ۱۹۸۰، به مرور  به عمل‌گرایی اقتصادی متمایل شد.  افول اخلاق‌گرایی و رشد دیدگاه‌های ملی‌گرایی هندو، رئالیسم اقتصادی و لیبرالیسم و کاهش نفوذ چپ گرایان و سوسیالیستها در  داخل جامعه هند، و از سوی دیگر فروپاشی شوروی و زوال اندیشه های مارکسیستی، تغییر ساختار نظام بین‌المللی از دوقطبی به چند قطبی،  رشد فزاینده توان اقتصادی و خطر نظامی چین، قدرت گیری پاکستان و ظهور طالبان و احساس شرم و له شدن  غرور ملی گرایان هندو، سبب این دگرگونی تدریجی در سیاست خارجی هند شده است.

هند پس از رهایی از استعمار، سیاست ضد استعماری و عدم تعهد  را در پیش گرفته بود که  مشخصه های آن معروف است از جمله تلاش برای همبستگی جهان سوم و اتحاد ملل ضد استعماری ، خودبسندگی یا خود کفایی اقتصادی و عدم وابستگی.

هند در مقابله با استعمار و امپریالیزم و دفاع از مستعمره زدایی و حمایت از ملل محروم و محرومان و زحمتکشان داخلی با مقاومت و هزینه های زیادی روبرو بود. منازعات با همسایگان از جمله جنگ با چین و پاکستان و موضوع بنگلادش و کشمیر برای هند هزینه هایی به بار می آورد. هند در حالیکه در دهه ۵۰ میلادی از چین در همه زمینه ها پیشرفته تر بود به مرور رو به افول گذاشت و تا دهه ۹۰ میلادی چین بسرعت از هند پیشی گرفت. این موضوع باعث سرزنش روش دولتمردان شد بخصوص ناسیونالیستها بشدت با روش سخت گیرانه سوسیالیستی مخالفت کردند با ظهور واقع گرایان اقتصادی مانندمنموهان  سینگ هند در صدد همراهی با جامعه غربی و بهره برداری از ظرفیتهای انها جهت افزایش توان نظامی و اقتصادی خود بر آمد و با سیاستهای بانک جهانی و صندوق پول در جهت اقتصاد رقابتی و  وابستگی متقابل بر اساس مزیت های نسبی همراه  شد.

حامد انصاری معاون رئیس جمهور هند

اهداف سیاست خارجه امروز هند عبارتند از :

*اولویت به همسایگان متصل و پیرامون

*اهرم قرار دادن همکاری های بین المللی برای رشد  و توسعه داخلی هند.

*حصول اطمینان از تعادل پایدار و چند قطبی قدرت در هند و اقیانوس آرام؛ ” محور شرق”.

*تضعیف پاکستان و منصرف کردن از حمایت از تروریسم.

*هدایت و رهنورد کردن  هند در  نقش راهبردی جهانی

هند امیدوار است با بهره گیری از فرصتهایی که همسویی با غرب به هند اعطا می کند تولید ناخالص ۵ تریلیونی خود را تا ۱۵ سال آینده به سطح ۲۰ تریلیونی چین برساند. در این راستا جلب اعتماد قدرتهای بزرگ اقتصادی و روابط تجاری با تمام کشورهای جهان مور توجه هند هست در بلوکهای  اقتصادی مهم از جمله  بریکس و آسه ان حضور فعال دارد  و در رقابت با چین امید دارد که به اقتصاد سوم دنیا تبدیل شود. هند در این هدف با موانع زیاد داخلی و خارجی نیز روبرو است.

هند از ابتدای استقلال خود در سال ۱۹۴۸ با دو مشکل عمده روبرو بوده است که این دو مشکل اساس تنظیم روابط داخلی و خارجی آن کشور است.  مشکل اول منازعه  مرزی چین دوم اختلاف مرزی با پاکستان و موضوع کشمیر این دو بحران چند بار به جنگ بین هند و این دو کشور منجر شده است.  هند پس از جنگهای ناکام با چین و پاکستان از انزاوا گرایی و عدم تعهد بسمت اتحاد با بلوک شرق پیش رفت اما ناچار شد با فروپاشی شوروی سیاست درهای باز را شروع کند اما این کافی نبود تا مورد توجه غرب قرار گیرد و از فشار تحریم های آمریکا رها شود لذا  برای جلب توجه ، روابط دوستانه ای با آمریکا و با رژیم صهیونیستی برقرار کرد و در مبارزه با تروریزم بین الملل نیز خود را همسو با غرب قرار داد. هند از تحریم های غرب خلاص شد اما بخاطر وجود بعضی موانع  هنوز با هیچ کشوری نتوانسته است روابط استراتژیک برقرار کند و  اگر چه رهبران امریکا و هند تلاش دارند روابط خود را به سطح استراتژیک ارتقاء دهند اما موانعی داخلی و خارجی متعددی هنوز در این مسیر وجود دارد.

موانع عمده چین و پاکستان و جهان اسلام می باشد. دو همسایه اصلی هند با این کشور منازعه لاینحلی دارند . منازعه مرزی هند با چین و پاکستان  به دلیل نبود توافق درباره علامت گذاری در مرز دو کشور از چندین دهه گذشته همچنان باقیمانده است. هند در حدود ۷ هزار کیلومتر مرز مشترک خود با این دو کشور مرز تحدید حدود شده ندارد بلکه منطقه خط استقرار یا خط کنترل دارد.

هند، چین را متهم می کند که بیش از ۴۱هزار کیلومتر مربع را در اقصی چین در تصرف دارد که  بیش از پنج هزار کیلومتر آن را پاکستان از از غرب کشمیر به هند فروخته است.

در مقابل چین مدعی است کشور هند بیش از ۹۰هزار کیلومترمربع از اراضی را که بیشتر آن در ایالت «اروناچال پرادش» در شمال شرق هند واقع است در اشغال خود دارد.

یک هزار کیلومتر مرزی را که  که مک ماهان در سال ۱۹۱۴ با حضور مقامات تبت و انگلیس تعیین کرد را  چین غصب شده می داند. بخصوص منطقه تاوانگ را چینی می داند هند نیز  اشغال تبت در سال ۱۹۵۰ از سوی چین را برسمیت نمی شناسد و از دالایی لاما حمایت می کند. جنگ ۱۹۶۲ نیز نتوانست مشکل تاوانگ را حل کند. اما چین مدعی است منطقه اکسایی چین(اقصی چین) جزو لاینفک این کشور از زمان قدیم می باشد این منطقه را  جزو ایالت جامو و کشمیر هند می داند لداخ  و سیکیم نیز منطقه دیگر اختلافی است .

مسئله مرزی میان هند و چین بسیار حساس است و باوجود اینکه روابط دوجانبه در زمینه های مختلف از جمله تجاری روبه افزایش است مذاکرات برای حل مسئله مرزی میان هند و چین نتیجه ای نداشته است .

اما هند با پاکستان علاوه بر اختلاف مرزی اختلافات مذهبی و سیاسی دارد اختلافات دینی و جغرافیایی، اختلاف بر سر مسئله کشمیر، اختلاف بر سر سهم آب در پنجاب، اخلاف بر سر منطقه مرزی سیاچن و در نهایت اختلاف در خصوص مسائل سیاسی بنگلادش و افغانستان و تروریزم به اصطلاح اسلام افراطی بخشی از مشکلات با پاکستان است. لذا هند روابط خود  با سایر کشورهای دنیا را با نحوه نگرش انها به هند و پاکستان تنظیم می کند. پاکستان از ابتدای تاسیس خود روابطی محکم با آمریکا و ناتو برقرار کند و هند در ضدیت با پاکستان روابط خود را با شوروی مستحکم نمود.

چالش با کشورهای اسلامی

هند جمعیتی ۲۰۰ میلیونی مسلمان دارد که جمعیت تاثیر گذاری هستند وقتی ناریندا مودی در هند به قدرت رسید انتظار بود که رابطه با کشورهای  مسلمان تضعیف و رابطه با آمریکا و اسرائیل با قدرت بیشتری رو به تعمیق گذارد اما رفتار دو سال گذشته  مودی نشان داد که هند نمی تواند بدون توجه به واقعیتهای میدانی داخلی و خارجی عمل کند مودی سفر های متعددی به کشورهای مسلمان کرد و از جمله به ایران سفر نمود کشورهای آسیای میانه و خلیج فارس را همچنان مورد توجه قرار داد. بیش از ۷ میلیون هندی در خلیج فارس سالانه حدود ۷۰ میلیارد درامد به هند منتقل می کنند با این وجود هند روابط استراتژیک با هیچیک از کشورهای عربی خلیج فارس ندارد زیرا آنها با پاکستان روابط صمیمانه ای دارند. اما از سوی دیگر ناچار است  سود رابطه با این کشورها را بر اسرائیل ترجیح دهد. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بخصوص عربستان تلاش زیادی می کند که رابطه خود را با هند به حد اعلای ممکن برساند و از کدورتهای قبلی عبور نماید و موضوع کشمیر و پاکستان را جدا از روابط دوجانبه قرار دهد. روابط هند با عربستان البته چالش های خاص داخلی و بین المللی برای هر دو کشور دارد ،هندی ها ناچار هستند در روابط خود با عربستان و ایران و بالانس برقرار کنند. موضوع پاکستان و جهان اسلام و بحث تروریزم و اختلاف نظری که این کشورها راجع به این موضوعات دارند قابل توجه است. هند نمی تواند نقش عربستان را در ایجاد طالبان و القاعده و مدارس مذهبی پاکستان فراموش کند. روابط عربستان از  ۷ میلیارد دلار در سال  ۲۰۰۱ به چیزی در حدود ۵۰ میلیارد دلار، حجم مبادلات دو کشور رسیده است که همان طور که گفته شد اگر ۶۰ میلیارد دلار درآمد هندی هایی را که مقیم خلیج فارس و عربستان هستند به این رقم اضافه کنید، می بینید که این رقم در مقایسه با حجم ۱۲ میلیاردی تجارت هندبا ایران و یا حجم نیم میلیارد دلاری با اسرائیل ، بسیار قابل توجه است.

همگرایی ها و واگرایی با ایران یا چالش ایران

هند هنوز نتوانسته است با ایران نیز روابط عمیقی داشته باشد . معمولا تمام مقامات هندی در دیدار  با مقامات ایرانی به میراث مشترک تاریخی و تمدنی دو کشور  اشاره می کنند. اما هند همواره به ایران به عنوان یک کشور مسلمان با دستور کارهای اسلامی نگاه می کند و بنا بر این یک سقف و محدودیتهای برای کار با ایران قایل هست. هند درک می کند که اهمیت ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک ایران و موقعیت جغرافیایی خاصی است که ایران در آن قرار گرفته است قابل چشم پوشی نیست . هند برای دسترسی به آسیای میانه بهترین مسیری را که می تواند انتخاب کند، ایران است. هند به عنوان قدرت نوظهور با رشد اقتصادی ۸ درصدی برای تامین انرژی خود که در واقع پرمصرف ترین کشور در چند سال آینده خواهد بود، به منطقه خلیج فارس نیاز دارد. چابهار از ابعاد اقتصادی و سیاسی برای هند مهم است  از جمله امنیت و ثبات ایران و مزیتهای اقتصادی و تجاری ایران مورد توجه هند قرار دارد. باید به ناچار به نیاز هند و چین به توسعه صادراتشان توجه کرد و طرح های بلندپروازانه ای (که چینی ها به عنوان رقیب هند دنبال می کنند) که هند نمی خواهد از چین عقب بماند. هر سه کشور چین ، هند و  ایران در مسیر اصلی کریدور و کمربند جاده ابریشم هستند این کریدور عظیم مجموعه ای شاهراه و  خط آهن در مسیر خشکی چین به اروپا است . بدنبال همسویی هند با غرب، تحریم های هسته ای هند لغو شد و قراردادهای هسته ای مهمی با هند امضا شد، آمریکا در مقابل از هند تعهداتی گرفته بود که در رابطه با ایران، بدون مشورت با آمریکا همکاری نکند اگر به کتاب خاطرات خانم هیلاری کلینتون نگاه کنید، یک فصل مفصلی از کتاب خاطراتش اختصاص به روابط هند و آمریکا با ایران دارد و در آن جا وزیر خارجه وقت امریکا اذعان می کند که در کمتر از یکسال فقط دو سفر را ویژه بحث تحریم های ایران به هند انجام داده است و در هر دو سفر مناقشات خیلی جدی و گاهی اوقات ناراحت کننده بین دو طرف صورت گرفته است. هندی ها به وزیر خارجه آمریکا تاکید می کرده اند که برای توسعه کشور به مزیت کار تجاری با ایران و به انرژی ارزان و به راه های مواصلاتی ایران نیاز دارند و نمی توانند به تحریم های آمریکا و غرب تن بدهند و ایشان توضیح می دهد که چطور هندی ها را متقاعد یا مجبور کرد که به تحریم های جهانی بپیوندند وی با افتخار می نویسد که توانستم خرید نفت هند از ایران را در آخر دوره ماموریتم به صفر برسانم

هند بسوی اتحاد با غرب و دوستی با اسرائیل پیش می رود ولی کشورهایی مانند ایران و کشورهای مسلمان را نیز نمی تواند نادیده بگیرد . بزرگترین مانع همگرایی و رابطه خوب بین ایران و هند،  آمریکا و اسرائیل  است.  ایران و هند می توانند روابط پایداری داشته باشند زیرا دو کشور  نه با هم مشکل مرزی دارند و نه مشکل دینی و مذهبی و هر دو کشور از دخالت در امور داخلی یکدیگر همواره دوری جسته اند هند در تمام دوره ها در پرونده حقوق بشری بنفع ایران رای داده است. از نفوذ ایران در هند نگران نیست و زبان فارسی و تمدن ایرانی را جزئی از فرهنگ و تاریخ خود می داند. هند جایگاه روابط عمیق ایران و پاکستان را پذیرفته و روابط دو کشور را با مشکلات میان خود و پاکستان پیوند نمی زند پاکستان نیز به صورت مشابه جایگاه روابط هند و ایران را پذیرفته است و این یکی از نکات مهم در وضعیت روابط ایران نسبت به هند و پاکستان است. روابط هند با آمریکا بسیار گسترده و عمیق شده است حجم مبادلات دو کشور بیش از یکصد میلیارد دلار شده در حالیکه ۱۰ سال قبل فقط ۵ میلیارد دلار بود.  نقش آمریکا در منطقه آسیای جنوب شرقی و نیاز هند به آمریکا بگونه ای است که می تواند روی روابط هند با ایران تاثیر بگذارد. امریکا برای سرمایه گذاری در هند همواره بدنبال امتیاز گیری است و ایران یکی از موضوعات و چالش ها بر سر راه روابط استراتژیک دو کشور است . مشکل دیگری که هند دارد افکار داخلی بخشی از جامعه هند است.احزاب چپ گرا و کمونیست هند همواره مخالف نزدیک شدن هند به آمریکا و اسرائیل هستند تا جاییکه در ضدیت با غرب از برنامه هسته ای ایران حمایت کرده اند. افکار عمومی هند همواره از ایران با بزرگی یاد می کنند و غرب ستیزی ایران را ستایش می کنند. دولت هند و بخشی از احزاب سیاسی هند  از مواضع ایران در سوریه و عراق حمایت می کند و مخالف دخالت آمریکا در سوریه است زمانیکه بحث حمله آمریکا به سوریه بود دولت هند رسما دخالت غرب برای تغییر دولت اسد را مورد انتقاد قرار داد. هند و طالبان دشمن یکدیگر هستند و زمانیکه ائتلاف برای سرنگونی طالبان در سال ۲۰۰۱ شکل گرفت هند مواضع غرب  را در مورد افغانستان مورد تایید قرار داد و با ایران همسویی نمود و همواره در دو دهه گذشته در مورد افغانستان تقریبا با ایران همسو بوده است. بخش بزرگی از احزاب هند مخالف سرنگونی قذافی بود و اعتقاد داشت قذافی دیکتاتور است اما دشمنان او ارتجاع و تروریستهای مذهبی فرقه ای هستند که وضعیت آنارشیستی ایجاد خواهند کرد و این بر ضد مصالح هند است.

سیاستهای دولت ناریندا مودی

حزب هندویی بی جی پی که در انتخابات دو سال قبل برای اولین بار بسیار قدرتمند ظاهر شد و به تنهایی اکثریت قاطع کرسی های پارلمان را بدست آورد حزبی  هندوگرا هست و طرفداری رشد و شکوفایی فرهنگ هندو در جهان است، مودی هنگامیکه سر وزیر ایالت گجرات بود فعالیتهای بین المللی زیادی انجام می داد که چندان خوشایند دولت مرکزی نبود. از جمله مودی روابط اقتصادی گسترده ای با جهان خارج بخصوص ژاپن – چین و اسرائیل برقرار کرده بود. او با وعده سربلندی هند و هندوها در سراسر جهان و مقتدر کردن هند بقدرت رسید او الگوی تجارت پیشگی چین را مورد احترام قرار داده و تجارت با سراسر جهان و تولید در هند با سرمایه خارجی را مورد استقبال قرار داده است او سفرهای متعددی به کشورهای مختلف انجام داد و مورد استقبال ۲۵ میلیون هندی تبارهای خارج از هند قرار گرفت روابط با آمریکا را تعمیق نمود اهمیت زیادی به تعمیق روابط با همسایگان بی واسطه و آسیای شرقی داد هند می خواهد رسالت جهانی بر عهده گیرد و نقش یک ابرقدرت فعال را بازی کند هند هم اکنون در مبارزه با تروریزم همپیمان غرب است و در استقرار صلح جهانی مدعی است هند در سازمان های بین المللی از قبل فعال تر ظاهر شده و در گروه ۲۰ – گروه بریکس – اسه آن و سارک نقش راهبردی دارد و تلاشهای موفقیت آمیزی برای پذیرش  به عنوان عضو دایم شورای امنیت انجام داده است.

 علی رغم این که کشورهای عربی خلیج فارس و کشورهای اسلامی زمانی که آقای مودی به قدرت رسید، چندان استقبال نکردند؛ ولی مودی خیلی صریح اعلام کرد که با کشورهای اسلامی به خصوص کشورهای خلیج فارس و ایران رابطه دوستانه ای خواهد داشت. اولا بدلیل نیاز جغرافیایی و تاریخی دوم این که جمعیت شش میلیون نفری هندی هایی که در خلیج فارس کار می کنند و چیزی حدود هفتاد میلیارد دلار به طور سالانه برای هند درآمد کسب می کنند و سومین عامل هم بازار خوبی است که در خلیج فارس برای هندی ها وجود دارد، چه از نظر خرید انرژی و تامین انرژی و چه از نظر فروش محصولات کشاورزی هند. تقریبا همه کشورهای خلیج فارس خریدار عمده محصولات کشاورزی و غلات هند هستند و هند با کشورهای حاشیه خلیج فارس، حجم کل مبادلات تجاری که دارد، نزدیک به دو برابر بیشتر از کل اتحادیه اروپاست

اما دولت ها هم متوجه هستند که در میزان و سقف رابطه با کشورهای مسلمان مشکلات زیادی وجود دارد، موضوع مسلمانان، بی جی پی، آر اس اس و مسائل هندو ها و مسائل ایدئولوژیکی که هنوز بر این دو دولت به خصوص دولت مودی حاکم است و این ها موضوعاتی است که می تواند روابط کشورهای مسلمان را تحت تاثیر قرار دهد. به هر حال ماشین اقتصادی هند بسوی غرب در حرکت است ولی هند مایل است که رابطه با اسرائیل و آمریکا تاثیری بر کشورهای عربی و ایران  و روسیه نداشته باشد. روسیه نیز از موضوعاتی است که هند براحتی نمی تواند آنرا نادیه بگیرد و از رابطه با آن چشم پوشی کند تعادل میان روابط با روسیه و غرب نیز دور از ذهن هندی ها نیست.

نتیجه گیری

هند امروزه به یک قدرت بزرگ اقتصادی و کشوری صنعتی تبدیل شده است و ابزارهای لازم برای ایجاد نقش فعال و پویا در سطح جهانی را دارد. هند در بخش اعزام نیروهای حافظ صلح در مناطق بحران زده بیشترین نیروی اعزامی دارد و بر همین اساس مدعی است که نقش جهانی خود را بشکل مثبتی انجام می دهد در مبارزه با تروریزم بین الملل نیز ادعاهایی دارد بخصوص در افغانستان حضور فعالی دارد.  هند در سازمان های منطقه ای و بین المللی اقتصادی نقش فعالی دارد از جمله آنها می توان به G 20- ASEAN -BRICS – SAARC   و غیره اشاره کرد.