گفتگو با دکتر محمد عجم
در همه مناطق جغرافیایی یک یا چند بحران ثابت چند وجهی وجود دارد که بعضی از آنها خیلی فراتر از حوزه جغرافیایی خود را تحت تاثیر قرار می دهند مثلا در خاورمیانه قضیه فلسطین یک مشکل چند وجهی است که تاثیرات بین المللی گذاشته است. مشکل دریای چین نیز کم و بیش چنین خصلتی دارد و اگر روند به همین شکل فعلی پیش برود تاثیرات جهانی بر جای خواهد گذاشت. در دریای چین ۷ کشور ساحلی با چین مشکل دارند این کشورها پای قدرتهای دیگر فرامنطقه ای را هم به منطقه کشانده اند.
آمریکا ، هند ، استرالیا و کانادا کشورهای ساحلی این منطقه نیستند اما با تشکیل ائتلافی بنام کواد (چهارگانه) پای این کشورها برای حضور و دخالت در منطقه باز شده است اعضای ائتلاف چهار گانه به درخواست ژاپن قرار است افزایش یابد. بنا براین از همین حالا به آن کواد پلاس یعنی ۴+ می گویند. واکنش چین خیلی صریح و تند بوده است چین این ائتلاف را ناتوی اقیانوس آرام بر ضد چین می نامد. گفتگوی زیر برای بررسی بیشتر اختلافات دریایی چین و آینده رویکرد واشنگتن به ائتلاف کواد پلاس یا ناتوی اقیانوس آرام است.
واژگان کلیدی: اختلافات دریایی, چین , آینده, رویکرد, واشنگتن , ائتلاف, کواد پلاس, دکتر محمد عجم ,دکترای حقوق بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با این حساب بنظر شما منازعه چین و ژاپن تشدید خواهد شد؟ و آیا ورود و تردد کشتى هاى چینى به آب هاى اطراف جزایر سنکاکو؛ برای چین حقی ایجاد خواهد کرد؟
چین و ژاپن بیشترین حجم تجاری را دارند و به هم وابستگی زیادی دارند اما ژاپن همواره تهدید چین را احساس می کند. بویژه که در یکسال گذشته تردد کشتی های چینی به حریم دریایی ژاپن بسیار افزایش یافته است. تردد کشتی هیچ حقی که بعدها چین بتواند به آن مستند کند ایجاد نمی کند. اولین بارى که یک کشتى دولتی چینى وارد آب هاى ژاپن در سنکاکو شد، در دسامبر ۲۰۰۸ بوده است. و از آن زمان بطور فزاینده ای وارد آبهای جزایر سنکاکو (ژاپن) می شوند بطوریکه رسانه های ژاپن ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۰ طی گزارشی اعلام کردند” کشتى هاى دولتی چینى براى نود و هشتمین روز متوالى جعما ۳۶۵ بار به آب هاى اطراف جزایر سنکاکو و ۳۲ بار به آب هاى ژاپن وارد شده اند. دولت ژاپن همواره تاکید کرده است که : “جزایر سنکاکو هم از لحاظ تاریخى و هم لحاظ قوانین بین المللى سرزمین اصیل کشورمان است. با تمام قدرت و قاطعانه با رفتارهاى چینى برخورد مى کنیم”
نظر به اینکه دولت ملی گرای ژاپن به دنبال تقویت بنیه دفاعی و تهاجمی ژاپن است سیاستهای تهاجمی چین زمینه مناسبی را برای تقویت “دکترین نظامی آبه ” که قصد دارد بند ۹ قانون اساسی ژاپن که ایجاد ارتش به معنای نیروهای مسلح را ممنوع می کند را تغییر دهد.
از سوی دیگر اخیرا دولت و نهادهای غیر دولتی ژاپن در حمایت از تایوان و هنگ کنک نیز مواضع محکمی گرفته است که به تشدید بحران با چین افزوده است در واقع ژاپن و چین در ۶ موضوع مشکل اساسی دارند:
مسئله تاریخ و جنگهای ژاپن و چین ۲- قضیه تایوان ۳- موضوع جزایر دیائویو / جزایر سنکاکو ۴- مسئله همکاری امنیتی ژاپن و آمریکا و حمایت ژاپن از دعاوی کشورهای ساحلی علیه چین ۵- مسئله جبران خسارت جنگ ۶- سلاح های شیمیایی ژاپنی رها شده در چین. بنا بر این چشم انداز رفع کدورت و منازعه در کوتاه مدت بعید است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پس بحران و منازعه در دریای جنوبی چین هم ادامه خواهد یافت ؟
چین حاضر به تمکین در مقابل ادعاهای کشورهای ساحلی نیست و از سال ۲۰۱۳ چین سیاست و مواضع تند خود را ادامه داده است در این سال، دولت چین از نخست وزیر ژاپن و وزیر دفاع آمریکا به دلیل سخنرانیهای “تحریک آمیز” علیه چین در یک همایش امنیتی ۳۱ مه در سنگاپور به تندی انتقاد کرد. ژنرال وانگ گوانژونگ، معاون وقت ستاد مشترک ارتش چین، اظهارات شینزو آبه، نخست وزیر ملی گرای وقت ژاپن و چاک هیگل، وزیر دفاع آمریکا را محکوم کرد. شینزو آبه از نقش قاطع تر ژاپن در حل و فصل اختلافات منطقه ای سخن رانده بود و گفت ژاپن قایقهای گشت ساحلی در اختیار کشورهای همسایه، که نگران سیاستهای چین هستند، خواهد گذاشت. چین، در مقابل، گفته است که آقای آبه برای تقویت سیاست امنیتی خود در منطقه از “افسانه” تهدید چین استفاده می کند. شینزو آبه، نخستوزیر ژاپن پیشنهاد کرده به کشورهای همسایه که نگران سیاستهای پکن هستند، گارد ساحلی بفرستد. و هم اکنون ژاپن با اندونزی قرارداد فروش ناوشکن امضا کرده است قرارداد مشابه به احتمال زیاد با ویتنام نیز بسته خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه ویتنام و دیگران در این بحران چگونه است؟
جدی ترین مشکل بین ویتنام و چین و در درجه بعدی با فیلیپین وجود داردکه در سال ۲۰۱۳ به درگیری منجر شد.
دریای جنوبی چین حدود ۲۵۰ جزیره کوچک دارد که اهمیتی ندارند و مساحت‌شان مجموعا به ۱۵ کیلومتر مربع می‌رسد، یعنی یک ششم جزیره کیش. اما اهمیت آنها در دریاهای اطراف هست یعنی با ادعای ارضی بر هر جزیره سواحل و منطقه انحصاری اقتصادی کشور مدعی صدها کیلومتر گسترش می یابد. قراردادهای بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم هرگز تکلیف این جزایر را معلوم نکرد. در نتیجه حداقل شش کشور هرکدام بدلایلی مدعی آنها هستند چین بدلایل تاریخی و کشورهای دیگر به دلیل نزدیکی جغرافیایی ادعای حاکمیت دارند.
در نقشه‌های رسمی چین چیزی به نام خط نُه نقطه‌ای (یا خطِ یو U شکل) وجود دارد که طبق آن ۹۰ درصد از مساحت ۳/۵ میلیون کیلومتری دریای جنوبی چین و جزایرش متعلق به چین است. در نتیجه چین در تضاد مستقیم با برونئی، تایوان، مالزی، فیلیپین و ویتنام قرار دارد که هر یک (به جز اولی) بخش‌هایی از این جزایر را اشغال می‌کنند.
در سال ۲۰۱۳ چین یکی از نفت‌کش‌های جدید ۱ میلیارد دلاری‌اش را به آب‌هایی فرستاد که طبق قوانین بین‌المللی جزو منطقه انحصاری ویتنام هستند. وقتی ویتنام با فرستادن ۳۰ گارد ساحلی پاسخ داد، چین با آب‌پاشی، آنها را عقب زد. پس از آن تظاهرات خشونت آمیز ضدچینی در سراسر ویتنام برپا شد. بیش از ۱۵ کارخانه چینی در ناحیه شهر هو شی مین (پایتخت) به آتش کشیده شده‌اند. به هر کس که قیافه چینی داشته باشد حمله شد و ۲۱ نفر جان سپردند. روزنامه دولتی “گلوبال تایمزِ” چین گفته این کشور باید دست به جنگ بزند تا هانوی را سر جای خود بنشاند. این روزنامه همین حرف را در مورد فیلیپین نیز زده است .
در سالهای اخیر در دریای شرقی چین نیز تخاصماتی مشابه بروز کرد با این تفاوت که چین در آنجا با قدرت‌هایی بزرگ‌تر مثل ژاپن و کره جنوبی روبرو است که هر دو جزو ۱۰ قدرت نظامی بزرگ جهان هستند. ژاپن با هند- آمریکا و استرالیا به دنبال ائتلاف امنیتی است کره شمالی با بمب هسته‌ای‌اش نیز در همان نزدیکی با چین همراه است. اندونزی و مالزی نیز بودجه نظامی خود را افزایش داده‌اند و به دنبال ائتلاف دفاعی با استرالیا و از آن طریق آمریکا هستند. ویتنام، سنگاپور و تایلند نیز همین راه را در سطحی کوچک‌تر طی می‌کنند.
چین امروز دیگر تنها سازنده اسباب‌بازی‌های کوچک ارزان‌قیمت نیست بلکه بزرگترین کشور تولیدگر جهان است و سه برابر آمریکا تولید دارد چین نظم موجود را بر نمی تابد.
چین حتی برای بازپس‌گیری تایوان ممکن است به جنگ نیز متوسل شود. گفت‌وگوهای نظامی بین چین و آمریکا از مدت‌ها پیش از هم فروپاشیده است.
کنفرانس امنیتی آسیا و اقیانوس آرام و جنوب شرق آسیا ARF در اخرین اجلاس خود خواهان خویشتنداری در دریای چین جنوبی شدند. این نشست از ۲۷ عضو شامل کشورهای اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا، ژاپن، ایالات متحده و چین تشکیل شده است.
اما ژاپن و آمریکا پیشنهاد چین مبنی بر تدوین مرامنامه دریای چین جنوبی را رد کردند ، موتگی گفت که این مرامنامه نباید منافع کشورهای ثالث را زیر پا بگذارد و باید مطابق با کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا روش توسل به حکمیت و حقوق دریاها می تواند این منازعه منطقه ای را خاتمه دهد؟
بسیار بعید است، اولین کشوری که اقدام به پیگیری حقوقی نمود فیلیپین بود که بدترین مشکل را در مورد جزایر اسپراتلی با چین دارد دولت فیلیپین سال ۲۰۱۳ دعاوی خودرا علیه چین را به دیوان داوری بین المللی لاهه ارسال داشت. این دیوان تیر ماه ۱۳۹۵ بنفع فیلیپین رای صادر کرد. وزیر خارجه ژاپن بلافاصله اعلام کرد که این رای قانونی و حقوقی است و همه باید آن را مورد توجه جدی قرار دهند. چین آنرا شدیدا رد نمود چین بارها اعلام داشته که مراجعه به سازمان های بین المللی و مراجع حقوقی در مورد دعاوی دریایی خود را نمی پذیرد . چین عضو دیوان بین‌الملل حقوق دریاها و تا آنجا که می دانم عضو کمیسیون حقوق دریا هم نیست .
/
دکتر محمد عجم دکترای حقوق بین الملل .
khabaronline 0
آخرین دیدگاه‌ها