مجتهد زاده:
دکتر پیروز مجتهدزاده:
روزنامه انگلیسی‌زبان “تهران تایمز” در تاریخ 4 ژانویه 2014 (1) به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی گزارشی در خصوص اظهارات حسنین هیکل در مصاحبه با شبکه تلویزیون مصری سی بی سی خاطر نشان کرده است:
“… سه جزیره ابوموسی،تنب بزرگ و تنب کوچک متعلق به ایران است و مناقشه امارات متحده عربی بر سر حاکمیت ایران بر این جزایر بی پایه واساس است و بر اساس انگیزه های سیاسی صورت می گیرد.”
وی همچنین تصریح کرد:
“من در مذاکرات دوران جمال عبدالناصر در مصر و فیصل در عربستان حضور داشتم که در آن، کشورهای عربی سه جزیره را با بحرین معاوضه کردند.”
شکی در این نیست که حسنین هیکل، روزنامه‌نگار کهنه‌کار مصر همیشه مرد صداقت و استقلال فکری در حرفه خود بوده است، یکی از نمونه‌های صداقت او در گفتن حقیقت، بخش اول گفته‌هایش در مصاحبه مذکور است، اما عدم توجه صحیح به جزئیات بخش دوم گفته‌های وی می‌تواند منجر به این سوء تفاهم شود که در مذاکرات ایران و بریتانیا بر سر مساله استقلال بحرین در سال 1970 و در مذاکرات ایران – بریتانیا برای تاکید بر حاکمیت ایران بر سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی این سه جزیره با بحرین معاوضه شده است.
در حقیقت چیزی که هیکل می‌گوید این است که او در مذاکرات بین اعراب و میان سران کشورهای عربی حضور داشته است، جائیکه آنها جهان عرب را متقاعد کردند که به نفع آنهاست اگر به توافقنامه‌ای رضایت دهند که در آن ایران جزایر سه‌گانه را پس بگیرد و از ادعای خود در خصوص بحرین صرف‌نظر کند. یک چنین بحثی نباید سبب بروز این تصور شود که چنین توافقی در مذاکرات ایران و بریتانیا بر سر دو مساله جداگانه بحرین و سه جزیره صورت گرفته است.
نگارنده این نوشته که مطالعات دراز مدت خود درباره جغرافیای سیاسی خلیج فارس را با هدف آماده کردن رساله دکتری خود در دانشگاههای آکسفورد و لندن در دهه‌های 1980 و 1990 آغاز کرد، با همه افرادی که به طور مستقیم در مذاکرات ایران و بریتانیا در سالهای 1970 و 1971 حضور داشتند مصاحبه کرده است: از جمله این افراد شادروان امیرخسرو افشار و شادروان سر ویلیام لوس که از سوی دولت‌های ایران و بریتانیا مامور انجام مذاکرات یاد شده بودند.
پس از حل و فصل مساله بحرین در سال 1970، روزنامه الاهرام قاهره (2) متاسفانه به شایعاتی اشاره کرد مبنی بر اینکه ایران اصولا از ادعاهای تاریخی خود در خصوص بحرین دست کشیده است زیرا بر این باور بود که در آن زمان، منافع مهمترش را در تنگه استراتژیک هرمز و جزایر واقع در دهانه خلیج فارس متمرکز می دید و اینکه ایران از سوی بریتانیا به همراه “برخی” کشورهای عربی (3) اطمینان یافته بود که کنترل ابوموسی و دو تنب را در ازای بحرین به دست خواهد گرفت.
جدا از طبیعت غیرواقعی این ادعاها، شایعات یاد شده تاثیر مخربشان را زمانی بروز دادند که دولت امارات متحده عربی شروع کرد به استدلال کردن بر پایه این شایعات که ایران دارای حق قانونی و تاریخی برسه جزیره در تنگه هرمز نیست و صرفا در ازای دست کشیدن از ادعای حاکمیت مجمع‌الجزایر بحرین، آنها را “اشغال” کرده است.
اگرچه این شایعات بی پایه و اساس بودند، دور اولیه گفت و گوهای محرمانه میان ایران و بریتانیا در باره اختلاف‌های مرزی دریایی در خلیج فارس که در اواسط دهه 1960 جریان داشت، این شایعات را تقویت کرد که دو طرف، به همراه برخی کشورهای عربی، با یک توافقنامه معاوضه موافقت کرده‌اند که بر اساس آن در ازای چشم‌پوشی از ادعای حاکمیت بر بحرین، ابوموسی به ایران داده شود. این شایعات بر این پایه استوار بود که بریتانیا از سالهای 1929-1928 تلاش کرده بود تا ایران را به نتیجه‌ای مشابه بر سر مساله جزیره “سری ” و جزایر تنب و ابوموسی برساند.
این آخرین تلاش برای مرتبط کردن این دو موضوع بود بر اساس اسناد (انگلیسی، ایرانی و عربی) متعددی که نگارنده در طول ده سال تحقیقات خود درباره مسایل سرزمینی در خلیج فارس به آنها برخورده است. در طول این تحقیقات طولانی مدت درباره عواملی که به احیای حقوق قانونی حاکمیت ایران بر جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی منجر شد، نگارنده در اوایل دهه 1990 چندین بار با شادروان امیرخسرو افشار، مذاکرهکننده ارشد ایران در هر دو مذاکرات جداگانه با بریتانیا بر سر بحرین و سه جزیره گفت و گو کرده و وی مکرر وجود هرگونه ارتباط میان دو مذاکره جدا از هم؛ بر سر بحرین 1970 و بر سر سه جزیره 1971 را رد کرد (4).
شادروان امیرخسرو افشار که مذاکرهکننده ارشد ایران و سفیر دولت شاهنشاهی ایران در اوایل دهه 1970 در لندن بود، در تاریخ 10 آوریل 1994 به طور محرمانه به نگارنده گفت که مذاکرات میان او و سر ویلیام لوس از سوی بریتانیا به طور کامل برگزار شد و دور نهایی این مذاکرات در لندن و تنها چند روز پیش از ورود نیروهای ایرانی به جزایر انجام گرفت. در خصوص روش مذاکرات، وی اینگونه توضیح داد (5):
” سر ویلیام لوس و من در لندن مذاکره می کردیم. پس از رسیدن به تفاهم، باید به تهران می‌آمدیم تا نتیجه را به شاه بگوییم. پس از شنیدن نظرات شاه، سر ویلیام لوس به امارات می رفت تا مسائل را با حاکمان شارجه و راس الخیمه درمیان بگذارد و پس از آن به لندن برود تا دولتش را در جریان قرار دهد. سپس ما گفت و گوها را از سر می‌گرفتیم و این پروسه را تکرار می‌کردیم.”
آقای افشار همچنین در تاریخ مذکور برای نگارنده فاش کرد که دولت‌های عربستان سعودی و مصر در جریان مذاکرات بودند. وی گفت:
” من در خصوص قصد ایران برای بازپس‌گیری سه جزیره، یک بار با ملک فیصل و سه بار با ولیعهد فهد (که بعدها ملک فهد شد) در لندن صحبت کردم. همچنین در جریان یک ملاقات در سازمان ملل این مساله را با محمود ریاض، وزیر خارجه مصر در میان گذاشتم. چندین بار در مورد این موضوع با شیخ زاید از ابوظبی که قرار بود به ریاست امارات متحده نوظهور برسد، رایزنی کردم. آخرین گفت و گوهای من با او در این خصوص در سفارت ایران در لندن در تابستان 1971 صورت گرفت. پیشنهادات شیخ زاید شامل این می‌شد که پس از اعلام رسمی تشکیل امارات متحده عربی خواسته ایران در مورد جزایر سه گانه پی‌گیری شود. من توضیح دادم که در پی خروج بریتانیا از منطقه، ایران خواهان همکاری با امارات متحده عربی و دیگر همسایگان در خلیج فارس است. این موضوع شامل طولانی‌مدت‌ترین اختلافات میان ایران و بریتانیا می‌شد و باید پیش از خروج آنها از منطقه، با آنها حل و فصل‌گردد. اگر اجازه می‌دادیم پس از خروج بریتانیا این موضوع همچنان بدون حل و فصل باقی بماند، میراث‌بری این اختلاف توسط فدراسیون نوظهور امارات مانع همکاریهای منطقه‌ای می‌شد. علاوه بر این شش ساعت پس از ورود سربازان ما به سه جزیره به دستور شاه ، من از طریق سفیر سعودی در تهران ملک فیصل را از اقدام قریب‌الوقوع خودمان برای بازپس‌گیری سه جزیره مطلع کردم.”
آقای افشار همچنین مطرح کردند که با شیخ صغر از راس الخیمه و وارث او به طور جداگانه در لندن دیدار و درباره مساله دو جزیره تنب گفت و گو کرده است. وی اظهار داشت، هیچ توافقی در مورد این موضوع حاصل نشد، اما چند ماه پس از ورود ایران به جزایر، سعودی‌ها دخالت کردند و خواستند ایشان با شیخ یاد شده ملاقات کند. وی خاطرنشان کرد:
“من با شیخ صغر در سفارت ایران در لندن دیدار کردم و گفتم آمادگی افزایش کمکهای مالی به راس الخیمه را داریم به شرطی که وی به طوررسمی دست از مخالفت خود با تجدید حاکمیت ایران بر دو تنب بردارد. وی گفت دلیلی نمی‌بیند که این کار را نکند، اما چنین اعلام رسمی، جان او را از سوی متعصبان به خطر خواهد انداخت.
این نکته نیز به همین اندازه مهم است که حدود 24 ساعت پیش از وقوع اقدام نظامی ایران، شارجه اعلام کرد یک یادداشت تفاهم رسمی با ایران زیر نظر “وزارت امور خارجه بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی” به امضا رسانیده که بر اساس آن نیروهای ایران تملک نواحی استراتژیک ابوموسی را در دست می‌گیرند.
منابع و ارجاعات
1- The English-language daily Tehran Times, Vol. 11891, dated January 4, 2014.
2- Al-Ahram of Cairo, November 10, 1968.
3- دولت عربستان سعودی در آن هنگام مضنون بود که از نزدیک در جریان آن مذاکرات بود
4- Mojtahed-Zadeh, Pirouz (1999 – 2002), Security and Territoriality in the Persian Gulf, Curzon Routledge, London and New York.
5- برای آشنایی با متن اصلی این گفته ها به نگارنده، نگاه کنید به اثر زیرین از نگارنده و منتشر شده از سوی دانشگاه لندن:
Mojtahed-Zadeh, Pirouz (1995), The Islands of Tunb and Abu Musa, An Iranian Argument in Search of Peace and Co-operation in the Persian Gulf, SOAS occasional paper 15, chapter IV, published byCentre of Near and Middle Eastern Studies, University of London, July 1995.
4949
شایعه بزرگی که اخیرا رایج شده است البته در سایتهای معتبر خارجی مقامات ایرانی هنوز واکنشی نشان نداده اند.
یکی از مقامات بلندپایه امارات در گفتگو با مدعی شد که ایران جزایر سه گانه اماراتی را واگذار کرده است.
به گزارش ، این مدعی شده است: مقامات ایران و امارات در گفتگوهایی محرمانه بر سر جزایر سه گانه به توافق رسیده اند و در این میان، عمان نقش پررنگی را ایفا کرده است. وی که مدعیست این گفتگوها در مدت شش ماه به طول انجامیده است، می گوید: مذاکرات بر سر جزایر سه گانه نهایی شده است و ایران دو جزیره تنب بزرگ و کوچک را به امارات بازخواهد گرداند و حاکمیت خود را بر ابوموسی نیز واگذار خواهد کرد.
این مقام بلندپایه که نامش فاش نشده است، گفته است درنتیجه این توافق ایران حقوق حاکمیت امارات بر بستر دریایی این سه جزیره را به رسمیت می شناسد!
وی ادعا کرده است که در این میان عمان گاز و نفت رایگان را از ایران و از یکی از خطوط لوله ای که در دوسال آینده ساخته خواهد شد، دریافت خواهد کرد! این نتایج در مذاکرات در نتیجه شیخ محمد بن زاید آل نهیان با سلطان قابوس در تاریخ ۲۴دسامبر به دست آمده است!
سایت دیفنس نیوز، از زیر مجموعه سایت های Gannett Government Media (GGM) است که با سابقه ای شصت ساله در زمینه اخبار نظامی دولت ها و کشورها مشغول به فعالیت است. دفتر مرکزی این رسانه در آمریکا واقع شده است. خبرنگاری هم که این خبر را گزارش داده است، یکی از خبرنگاران مشهور امارات است که در سایت خبری نشنال این کشور سابقه فعالیت دارد.
لازم به ذکر است که دیفنس نیوز از سایت های زیرمجموعه GGM، یک سایت خبری مرتبط با فدرال آمریکاست. بنابراین می توان این خبر را توطئه مشترک فدرال آمریکا و برخی از دشمنان ایران در امارات دانست. با این حال واکنش صریح وزارت امور خارجه ایران ضروریست.
DUBAI — Experts and analysts are expressing skepticism of a reported deal to transfer islands near the Strait of Hormuz from Iran to the United Arab Emirates, stating that such a transfer would face “huge obstacles.”
A high-level UAE government source told Defense News last week that UAE and Iranian officials have engaged in secretive talks since June over the island situation, with the help of the Omani government.
“A deal has been reached and finalized on the Greater and Lesser Tunbs,” the source said. “For now, two of the three islands are to return to the UAE while the final agreement for Abu Musa is being ironed out.
“Iran will retain the seabed rights around the three islands while the UAE will hold sovereignty over the land,” he said. “Oman will grant Iran a strategic location on Ras Musandam mountain, which is a very strategic point overlooking the whole gulf region.”
Two days after Defense News posted a story on its website, the Iranian Foreign Ministry denied any accord over the disputed Islands.
“The Iranian embassy in Abu Dhabi said in a statement that the news carried by a number of Arab websites regarding the three Iranian Islands in the Persian Gulf is baseless and fabricated,” reported the Islamic Republic News Agency.
A UAE government spokesman could not be reached for comment. A US State Department official said: “Throughout the duration of this issue, the United States has supported a peaceful resolution between the United Arab Emirates and the Islamic Republic of Iran over the Abu Musa, Greater Tunb, and the Lesser Tunb islands.”
The official deferred to UAE and Iran for information on any agreement.
“The fact that the Iranians have used the islands as a way to appeal to the UAE is remarkable,” said David Andrew Weinberg, senior fellow at the Foundation for Defense of Democracies in Washington. “There are enormous obstacles for such a deal to be worked out and the Iranian domestic equation is not the only factor.
“You have to keep in mind what Yousef al-Otaiba [UAE ambassador to Washington] said when he referred to the UAE military for the last 40 years — [they] wake up, dream, breathe, eat, sleep the Iranian threat,” he said.
Weinberg added that any ambitious initiative has to have “at least a yellow light” from Iran’s supreme leader, Ayatollah Ali Khamenei.
“If he does agree, his intentions [have] to be taken into account, which would be to divide the [Gulf Cooperation Council] by allying with the UAE and Oman over Saudi [Arabia],” he said. “If Tehran is giving the islands back, you better bet that security officials and folks in Abu Dhabi are in good view of the Iranian strategic interests.”
Oman’s role has been described by the high-level source as very important in the next period.
According to the source, Iran would be given access to the strategic Ras Musandam peninsula overlooking the Strait of Hormuz and in return, Oman would receive free gas and oil from Iran.
The agreement was finalized on Dec. 24, the source said, during the visit of Sheikh Mohamed bin Zayed al-Nahyan, Abu Dhabi’s crown prince and deputy supreme commander of the UAE Armed Forces, with Sultan Qaboos bin Said of Oman.
The strategically located islands of Abu Musa and the Greater and Lesser Tunbs are close to the Strait of Hormuz, the world’s most important oil chokepoint. The islands were occupied by Iran’s Shah Mohammad Reza Pehlavi less than 48 hours before the declaration in 1971 of the establishment of the United Arab Emirates.
The largest of the three Islands, Abu Musa, had been under joint administration of Iran and the emirate of Sharjah, while the Greater and Lesser Tunbs belonged to the emirate of Ras al Khaimah, according to official UAE records.
Last year, the Iranian Revolutionary Guard Command inaugurated a naval base on Abu Musa. The source stated that the Iranian military on Abu Musa has started to stand down.
“They are in the process of destroying their bunkers on the island,” he said.
Furthermore, a senior US military official in December said Iran has moved a squadron of Su-25 fighter jets off Abu Musa.
After the recent announcement of the P5+1 interim nuclear deal, UAE Foreign Minister Sheikh Abdullah Bin Zayed visited Tehran to discuss the islands issue, the source said.
Iranian Foreign Minister Javad Zarif came to Abu Dhabi the following week to meet with UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed al-Nahyan and other senior leaders to further cement an agreement, he said.
The source added there is a fear of a violent backlash in Iran to the deal.
According to Theodore Karasik, director of research and development at the Institute for Near East and Gulf Military Analysis, anything is possible at this point.
“Over the past few years, we have seen amazing and unprecedented developments throughout the Middle East and North Africa region, including the rapprochement between the West and Iran,” he said.
Karasik added that the region is witnessing a realignment. “It is clear that there is a realignment that is occurring that challenges conventional thinking regarding key issues surrounding the [Arabian] Gulf littoral,” he said. “I think that in the near future, we may see events occur that we may have not thought was possible regarding boundaries and territories.”
The physical boundaries created since the Sykes-Picot era of World War I, Karasik said, may lead to adjustments in some of the disputes within the region. “Let’s see what will occur in the coming months as the Iranian interim [nuclear] agreement is coming into a comprehensive one.”
But Weinberg said giving Iran a foothold on the other side of the strait would present a major threat. “The positioning of Iranian assets on the [Ras Musandam] peninsula, which is an important economic gateway, can affect the global community and could be viewed as a global threat.”
However, he said he could see why Khamenei or the Islamic Revolutionary Guards Corps could regard that as an asset, especially in a tradeoff. “But what would it be? A military base, a commercial presence, a listening post, this would define many things.”
Weinberg said that Oman aligning its economic interests with Iran will be viewed with trepidation by Saudi Arabia and the West.
Karasik said the Iranian-Omani relationship is unique. “If the Omanis hypothetically want [to] give some type of rights to the Iranians like a port or a piece of land, that’s really up to them,” he said. ■
Email: .
آخرین دیدگاه‌ها