بخش فارسی دانشنامه اینترنتی ویکی پدیا ده ساله شد. یکی از اولین مقاله های ویکی پدیا مقاله خلیج فارس بوده است. ویکی پدیای فارسی ابتدا به مقاله هایی پرداخته که در دانشنامه ها و فرهنگ های سنتی کاغذی کمتر مورد توجه بوده اند.
ویکی پدیا بر دانشنامه های کاغذی مزایای بسیار فراوانی دارد از جمله اینکه بروز است و آخرین دیدگاهها در آن جایگاه دارد. مزایای مهم دیگر اینکه این دانشنامه به دانشنامه مادر آن یعنی انگلیسی پیوند دارد و معمولا مقاله های مهم به زبان های مختلف ویکی پدیا لینک دارد بعضی مقاله ها بیش از یکصد زبان نوشته شده اند معمولا مطالب مقاله مادر به سایر زبان های مهم زیر مجموعه گروه ویکی پدیا ترجمه می شود بسیاری از مقاله ها را می توان با پیوند به مقاله مادر و یا پیوند به لینک های مقالات مشابهه بصورت زنده و آنلاین مورد بررسی و راستی آزمایی قرار داد.
مزیت دیگر مقالات ویکی پدیا به خود سایت آن برمی گردد. سایت ویکی پدیا دارای امکانات بسیار گسترده ای است از جمله آنها بارگذاری عکس و اسناد با حجم بالا . بعضی امکانات و دسترسی های آسان ویکی پدیا در هیچ وب سایت دیگری وجود ندارد.
مزایای دیگر سرعت باز شدن صفحه است با توجه به سرعت پایین اینترنت در ایران ویکی پدیای فارسی از سایر سایتهای ایرانی بمراتب زودتر بالا می آید
بخش فارسی ویکی پدیا تا امروز بیش از ۳۴۱ هزار مقاله به زبان فارسی دارد. بسیاری از سرفصل های ان هنوز کامل نیست اما بسیاری از روزنامه ها و مجلات ایرانی همواره بدون آنکه منبع خود را بیان کنند از ویکی پدیا کپی برداری می کنند نمونه آن روز خلیج فارس – روز ملی خلیج فارس – کوروش – ایران – و… و… خیلی از موضوعات دیگر است. گاهی یک مقاله ویکی پدیا بطور کامل در وب سایتها و روزنامه های ایران کپی و منتشر شده است . بدون اینکه نامی از منبع اصلی برده شود. دانشجویان و اساتید دانشگاهها نیز از ویکی پدیا استفاده های زیادی می کنند. قبلا ویکی پدیای انگلیسی بیشتر مورد بازدید ایرانیان قرار می گرفت ولی اکنون ویکی پدیای فارسی نیز از اعتبار خوبی برخوردار شده است.
*** اقبال بیشتر ایرانیان به استفاده از نسخه فارسی ویکی‌پدیا
از دیگر فهرست‌هایی که بنیاد ویکی‌مدیا هرساله منتشر می‌کند آمار بازدید از نسخه‌های مختلف ویکی‌پدیا به تفکیک کشور است. نگاه به نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۹ میلادی در حدود نیمی از بازدیدهای کاربران ایرانی از نسخه انگلیسی ویکی‌پدیا انجام می‌شده و کمی بیشتر از نیمی از دیگر مراجعات به نسخه فارسی این دانشنامه جهانی بوده‌است.
بررسی همین آمار برای سال‌های پیاپی اما حکایت از استقبال فزاینده جامعه ایرانی از نسخه فارسی ویکی‌پدیا دارد به طوری‌که در سال ۲۰۱۳ در حدود ۷۵ درصد از مراجعات ایرانیان برای کسب اطلاعات از این دانشنامه به نسخه فارسی بوده و نسخه انگلیسی تنها حدود ۲۲ درصد از مراجعات از ایران را به خود جلب کرده‌است.
طی این مدت البته تعداد مقالات نسخه فارسی ویکی‌پدیا نیز رشد چشمگیری را نشان می‌دهد به طوری که شمار مقالات این دائرةالمعارف فارسی هم‌اینک از مرز ۳۴۶ هزار مقاله گذشته و از این نظر، در میان زبان‌های منطقه خاورمیانه است.
با آغاز سال جدید میلادی، بنیاد ویکی‌مدیا (Wikimedia) که مدیریت پروژه‌های مختلف بر اساس قالب «ویکی» را برعهده دارد طبق روال هرساله آمار ۱۰۰ مقاله پربازدید سال در نسخه‌های مختلف (زبان‌های مختلف) این دائرةالمعارف پرطرفدار را منتشر کرده‌است.
نگاهی نشان می‌دهد که مقاله مربوط به حسن روحانی سالی که گذشت بیش از ۸۰۶ هزار بار بازدید داشته است.
نامزدهای آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران به ترتیب بیشترین بازدیدکننده عبارت بوده‌اند از حسن روحانی (۱)، سعید جلیلی (۱۴)، محمدرضا عارف (۲۷)، محمدباقر قالیباف (۴۰)، و محسن رضایی (۶۱).
از دیگر نکات جالب آمار امسال محبوبیت سریال تاریخی «حریم سلطان» است که آن را در جایگاه ششم پربازدیدهای ویکی‌پدیای فارسی و شخصیت‌های تاریخی این داستان یعنی خرم‌سلطان و سلیمان یکم را به ترتیب در جایگاه‌های سیزدهم و نوزدهم مقالات پرطرفدار سال به زبان فارسی قرار داده‌است.
این سریال که ساخت ترکیه است با دوبله‌های متعدد در ۵۵ کشور در حال پخش است و دوبله فارسی آن از سوی شبکهٔ ماهواره‌ای جم تی‌وی پخش می‌شود.
در زمینه شخصیت‌های تاریخی، مقاله «کوروش بزرگ» (۱۶) در صدر قرار دارد و پس از آن به ترتیب نام سلیمان یکم عثمانی (۱۹)، محمدرضا پهلوی (۳۰)، رضاشاه (۳۲)، ابن سینا (۳۷)، و فردوسی (۵۷) دیده می‌شود.
مقالات پربازدید امسال در مقوله خوانندگان ایرانی و غیر ایرانی به ترتیب به گوگوش (رتبه چهارم)، لیلا فروهر (دوازدهم)، جنیفر لوپز (۱۷)، جاستین بیبر (۱۸)، داریوش اقبالی (۲۴)، هایده (۲۸)، ابی (۲۹)، و معین (۴۱) اختصاص دارند.
لیونل مسی (۲۶) پربازدیدترین فوتبالیست خارجی و علی دایی (۳۳) پربازدیدترین فوتبالیست ایرانی این فهرست هستند. باشگاه فوتبال استقلال تهران سی‌وچهارمین مقاله پربازدید سال و باشگاه فوتبال پرسپولیس تهران پنجاه‌وسومین مقاله پربازدید این دانشنامه بوده‌اند.
بررسی این فهرست نشان می‌دهد که مقالات مربوط به شهرهای ایران و جهان و کشورهای مختلف هم‌چنان مانند سال‌های پیش در میان پربازدیدترین‌ها قرار داشته‌اند و در این میان مقالاتی چون تهران، شیراز، تبریز، و ایران، آمریکا، ترکیه، و افغانستان در زمره محبوب‌ترین‌ها بوده‌اند.
موضوعات فرهنگی ، اجتماعی و تاریخی مانند شب یلدا- . ؛ – تحریف نام خلیج فارس – ؛ کوروش – تخت جمشید – معنی در طول چند سال گذشته همواره در فهرست 100 مقاله پر بازد ویکی پدیای فارسی بوده است.
کاهش توجه به مقالات مربوط به جنسیت
در حالی که بررسی مقالات پربازدید ویکی‌پدیای فارسی در سال ۲۰۱۲ نشانگر توجه زیاد بازدیدکنندگان به نوشتارهای مرتبط با جنسیت و روابط جنسی در آن سال بوده، مقایسه آن با آمار سال ۲۰۱۳ نشان از کاهش توجه به این مقوله دارد.
ازجمله مقاله همجنس‌گرایی که سال گذشته در رده دهم قرار داشت، در سال ۲۰۱۳ در میان صد مقاله پربازدید به چشم نمی‌خورد و همین امر برای چندی دیگر از مقالات مربوط به جنسیت صادق است.
به گزارش خبرگزاری ها ، نهاد مدیریت پروژه ویکی‌پدیا آمار تازه‌ای را مربوط به سال ۲۰۱۳ منتشر کرده‌است که نشان می‌دهد پربازدیدترین مقالات در دانشنامه ویکی‌پدیای فارسی طی سالی که گذشت به ترتیب، مقالات حسن روحانی، ایران، ویکی‌پدیا، گوگوش، و بابک زنجانی بوده‌است. در فهرست صد مقاله پر بازدید مقاله های جنسی و همچنین مقاله های فرهنگی و اجتماعی وجود دارند.
پس از این پنج مقاله، پربازدیدترین مقاله‌های ویکی‌پدیای فارسی در سالی که گذشت به ترتیب حریم سلطان، انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)، اسفندیار رحیم‌مشایی، آکادمی موسیقی گوگوش، و تهران بوده‌اند.
ویکی پدیا به زبان انگلیسی بیش از ۴ میلیون و ۴ هزار مقاله، به عربی بیش از ۲۵۱ هزار و به زبان ترکی ۲۲۱ هزار مقاله دارد.
مخاطبان ویکی پدیا:
همه ی دانش پژوهان و حتی بعضی مواقع افراد عادی بنا بر نیاز سراغ جستجوی یا گوگلی کردن می روند یکی از اولین و بهترین گزینه هایی که در سرچ گوگل بالا می آید و در اختیار شما قرار می گیرد مطلب مربوطه در ویکی پدیا است ، یعنی اساسا اگر کسی به منظور کسب اطلاعات وارد عرصه ی اینترنت بشود محال است که سراغ ویکی پدیا این دانشنامه ی آزاد، رایگان و آنلاین نرود و از آن کسب اطلاعات نکند.
ادیتورهای ویکی پدیا افراد داوطلب و علاقه مندی هستند که معمولا در موضوعی که تخصص دارند صفحه ایجاد می کنند و یا با ویرایش و یا حذف و اضافه و ارجاعات درست و مستند و آنلاین به تکمیل آن کمک می کنند . مقالات دانشنامه ویکی پدیا توسط کاربران آن تهیه و ویرایش می شود و عضویت در آن آزاد است. شما هم اگر در موضوعی تخصص دارید وارد شوید و موضوع مورد تخصص و علاقه خود را تکمیل و بهتر و غنی تر کنید .
رعایت اصل بی طرفی
ویکی‌پدیا از تمام ویرایشگران خود می‌خواهد تا هنگام نوشتن «دیدگاه بی‌طرفانه»ای داشته باشند و پژوهش ابتکاری خود را در ویکی‌پدیا قرار ندهند. نگاه بی‌طرفانه که خود سیاستی «غیر قابل بازگشت» است هدف دانشنامه را اینگونه بر می‌شمرد: «نشان دادن عوامل اختلاف، توصیف آنها به جای وارد شدن در آنها». ویکی پدیا تنها از یک «دیدگاه بی‌طرفانه» بیان نشده‌است بلکه حاوی تمامی نظرات بی‌طرفانه مربوط به یک موضوع و گاهی نیز نقد کامل مقاله خواهد بود.
انتقادات:
منتقدان ویکی پدیا می گویند از آنجایی که هر کس به اینترنت دسترسی داشته باشد امکان ویرایش مقالات آن را دارد، اطلاعات این دانشنامه لزوما معتبر نیست و برخی از مقالات آن بی طرفانه نوشته نشده است.
Wikipedia Persian gulf page روزملی خلیج فارس دانشگاه دهلی
اما حامیان ویکی پدیا می گویند با نظارت انبوه کاربران هر بخش، و برخی دیگر از سیاست های سایت، اشتباهات و جهت گیری مقالات این دانشنامه می تواند کاهش یابد.
سیاست رسمی ایران در قبال ویکی پدیا
دانشنامه ویکی پدیا در ایران فیلتر نیست اما تعداد زیادی از سرفصل های سیاسی و یا مسائلی که در ایران تابو هستند مانند سک.س و غیره در دانشنامه ویکی پدیا در ایران فیلتر شده اند.
مقامات ایران، مهر ۱۳۸۹، صفحه مربوط به محمود احمدی نژاد در ویکی پیدای فارسی را مسدود کردند. بعضی از سرفصل های دانشنامه روزانه تا 10 هزار بازدید کننده دارند. بازدید کنندگان عموما پژوهشگران هستند .
در نوامبر ۲۰۱۳ کالین اندرسن و نیما ناظری به عنوان پژوهشگر با مرور ۸۰۰ هزار مقاله از مقالات ویکی‌پدیا تمامی مقالات فیلتر شده را شناسایی و صفحات فیلتر شده از سوی دولت جمهوری اسلامی را به ده بخش تقسیم کردند.«در حدود هزار مقاله ویکی‌پدیای فارسی فیلتر شده‌اند»
در جریان این مطالعه در مجموع، ۹۶۳ مقاله فیلتر شده در ویکی‌پدیای فارسی پیدا شد که محدوده مطالب اجتماعی-سیاسی و مسائل جنسی را پوشش می‌داد از جمله سیاست، روزنامه‌نگاری، هنرها، مذهب، مسائل جنسی، جنسیت، و حقوق بشر.
بنا به گزارش خبرگزاری ها مراسمی که قرار بود در آذر ماه 1392 به مناسبت دهمین سال تولد بزرگترین دانشنامه آنلاین فارسی در دانشگاه تهران برگزار شود بدلیل مخالفت رئیس دانشگاه برگزار نشد. در همین حال، خبرگزاری جمهوری اسلامی نوشته است قرار بود روز چهارشنبه در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران «جشن دهمین سالگرد تاسیس ویکی پدیای فارسی» برگزار شود، اما به علت «ناهماهنگی» این جشن برگزار نشد و مهمانان مراسم محل را ترک کردند.
تعدادی از سرفصل های دانشنامه ویکی پدیا:
.
منبع : رادیو آلمان – رادیو فردا- سایت ویکی پدیا
آخرین دیدگاهها