نگرانی هند و چین از یخچالهای هیمالیا
کوههای هیمالیا را بدلیل دریاچه های یخ بسته فراوان آن قطب سوم دنیا می نامند. برخی از این دریاچه ها در تمام سال یخ بسته باقی می مانند تعدادی دیگر در تابستان ها مقداری ذوب می شوند. اما اگر روند فعلی ذوب شدن ادامه یابد خطر ان وجود دارد که با یخچالهای بزرگ تبت و هیمالیا وداع کرد؟ نتایج پژوهشی جدید نشان میدهد بزرگترین یخچالهای کوهستانی جهان در گرمترین سالهای خود طی ۲ هزار سال اخیر هستند.
یخچالهای بزرگ تبت آب شیرین بیش از صدها میلیون نفر در سرتاسر قاره آسیا را تامین میکنند و سرمنشاء بسیاری از رودهای مشهور و بزرگ این قاره هستند. یخچالهای تبت در حال کوچک شدن هستند
با اینحال بر اثر تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین، این یخچالها با سرعت در حال کوچکتر و ناپدید شدن هستند.
مطابق گزارشی علمی که «موسسه تحقیقات فلات تبت» در آکادمی علوم چین منتشر شده است، یخچالهای این فلات مرتفع ظرف ۵۰ سال گذشته مدام گرمتر شده به طوری که دمای آن طی بیش از دو هزار سال بیسابقه بوده است. این گزارش میافزاید روند افزایش دما و رطوبت در این منطقه احتمالا در سده حاضر همچنان ادامه خواهد داشت. این امر باعث آب شدن یخچالها و همچنین افزایش مناطق بیابانی میشود.
در این گزارش آمده است که در ۵۰ سال گذشته میزان افزایش دما در تبت دو برابر میانگین جهانی بوده است.
کوچک شدن و آب رفتن یخچالهای تبت میتواند به طور مستقیم بر منابع آب شیرین چند کشور و همچنین رودخانههای بزرگی که از تبت سرچشمه میگیرند تاثیر بگذارد.
برخی از مهمترین رودهای آسیا مانند : «رود زرد» و رود «یانگ تسه» در چین، رودخانه «براهماپوترا» و «رود گنگ و سند و یامونا » در هندوستان، و همچنین رودهای «مکونگ» و «سالوین» در جنوب آسیا از این یخچالها سرچشمه میگیرند.
«یانگ تسه» طولانیترین رودخانه آسیا و سومین رود طولانی جهان است. «رود زرد» نیز ششمین رود بلند جهان است. «رود براهماپوترا» نیز پرآب ترین و پهن ترین رودخانههای شبه قاره هند است که پس از سرچشمه گرفتن از تبت و پیمودن هند به بنگلادش سرازیر میشود. عرض زیاد این رودخانه اجازه کشتیرانی را بر آن میدهد.
به این ترتیب تعدادی از مهمترین رودهای آسیا حیاتشان به طور مستقیم به کوهستانهای برف پوش و یخچالهای تبت و هیمالیا وابسته است.
دانشمندان در آکادمی علوم چین میگویند این یخچالهای با ارزش در ۳۰ سال گذشته حدود ۱۵ درصد یا تقریبا ۸ هزار کیلومتر مربع آب رفته و کوچکتر شدهاند.
ترکیبی از عوامل انسانی و محیطی در فلات تبت باعث افزایش تعداد سیلها و لغزش زمین نیز شده است.
تغییرات آب و هوایی و فعالیتهای انسانی باعث کوچکتر شدن یخچالهای تبت شده است
افزایش دما و رطوبت گرچه باعث بهبود برخی اکوسیستمها در این منطقه شده، اما در یک نگاه کلی طبیعت و منابع آبی آن را در بلند مدت در معرض خطر جدی قرار میدهد. به گفته آکادمی علوم چین، دولتهای منطقه باید به سرعت اقداماتی را برای متوقف کردن تاثیر منفی فعالیتهای انسانی بر اقلیم این منطقه به کار بندند.
با اینحال و علیرغم هشدارها، دو کشور هند و چین در حال احداث چندین پروژه و سد بزرگ هستند.
چین میخواهد تا سال ۲۰۲۰ یک سری از سدهای عظیم را به منظور تولید برق بیشتر در این منطقه افتتاح کند. هند نیز در حال برنامه ریزی برای آغاز تعدادی از پروژهها برق-آبی در حاشیه رودخانه براهماپوتراست.
تبت؛ نزاع آینده آب میان هند و چین
فلات تبت در شمال شرق هیمالایاست و از دهه ۱۹۵۰ میلادی ضمیمه خاک چین شده است. تبت سرزمینی مقدس برای بوداییان است. برخی از بلندترین کوههای جهان در تبت قرار دارد. کوه مشهور اورست در مرز تبت و نپال واقع شده است.
برخی از بزرگترین یخچالهای جهان نیز در تبت قرار دارند. یخچالهای «کانگ شونگ» و «رانگ باک» از بزرگترین یخچالهای کوهستان اورست هستند. پس از قطب جنوب و قطب شمال، تبت بزرگ ترین یخچالهای جهان را دارد و بی دلیل نیست که برخی آن را «قطب سوم» نیز مینامند.
به دلیل آنکه بخشی از بزرگترین و مهمترین رودخانههای آسیا از تبت سرچشمه میگیرند، این منطقه مرتفع و کوهستانی را «برج آب آسیا» نیز لقب دادهاند.
این مخزن عظیم طبیعی که میتواند آب بخش عمدهای از آسیای شرقی و جنوب شرقی را تامین کند بین دو کشور بزرگ هند و چین قرار گرفته است. بنابراین فلات تبت نقشی بسیار استراتژیک در نزاعهای آینده بر سر منابع آبی خواهد داشت.
چین و هند برای توسعه به منابع آبی تبت وابسته هستند
از آنجا که بزرگترین رودخانههای هند و چین، دو کشور بزرگ و در حال توسعه، به یخچالها و منابع آبی زیر زمینی تبت وابسته است، هرگونه تغییر عمده در اندازه این یخچالها میتواند در سرنوشت این کشورها نیز تاثیر گذار باشد.
با در نظر گرفتن جمعیتهای میلیاردی چین و هند و همچنین کشورهای اطراف مانند بنگلادش، میتوان گفت بخش زیادی از منابع آبی حدود دو و نیم میلیارد نفر به تبت و حوزههایی که از آن آب میگیرند وابسته است.
چین که سرزمینی خشک است و یک چهارم آن را صحرا تشکیل میدهد، به شدت با مساله تامین آب رو به روست. بخش زیادی از رودخانههای چین آلوده هستند. مساله اصلی برای چین انتقال آب از فلات تبت در غرب چین به مراکز صنعتی و شهرهای بزرگ در شمال و شرق کشور است.
وابستگی هند و چین به این مخزن آبی طبیعی که اکنون در حال کوچکتر شدن است، میتواند تاثیرات مهمی در روابط آینده دو کشور و شکل دادن به نزاعها و اختلافات منطقهای بر سر آب داشته باشد.
هند علاوه بر فعالیتهای بین المللی در مورد قطب سوم یعنی هیمالیا در دو قطب شمال و جنوب نیز فعال است.
کشورها بر سر استفاده از منابع غنی قطب شمال و جنوب رقابت می کنند. هند در اواخر اردیبهشت ۱۳۹۲ به عنوان عضو ناظر شورای شمالگان آرکتیک درآمد. ماه آوریل ۲۰۱۳ وقتی رئیس جمهور ایسلند به هند سفر کرد در سخنرانی خود در موسسه مطالعاتی هند اعلام کرد که هند بزودی به عضویت ناظر و سپس عضویت شورای شمالگان در خواهد آمد او همچنین از اقدامات چین برای حفاظت از محیط زیست شمالگان تقدیر کرد.
او گفت چین و هند کشورهای منطقه یخچالهای هیمالیا هستند که من آن را قطب سوم (شمال – جنوب- هیمالیا) می نامم بنا بر این حضور هند در شورا مهم است. وی گفت اگر یخ های یخچالهای جهان آب شوند دهها کلان شهر از شانگهای تا دبی و کیپ تاون به زیر آب می روند.
رئیس جمهور ایسلند آقای اولافور راگنار گریمسون در ماه آوریل بدعوت هند به دهلی سفر کرد او لابی اصلی هند برای پیوستن هند به شورا است.
هند فرصت طلایی را برای عضویت در این شورا از دست داده بود و توانست با لابی های فشرده و دیپلماسی فعال به این شورا بپیوندد. موسسه اقیانوس شناسی هند در گوا سالها است که برای پیوستن هند به شورای شمالگان تلاش می کند.
وزیر خارجه سوید که سالها رئیس شورای شمالگان بوده است نیز به هند در این راستا کمک کرده است. بر خلاف قطب جنوبگان که در انحصار مالکیتی و حاکمیت هیچ کشوری نیست . قطب شمالگان دارای کشورهای صاحب حاکمیت است. و دارای ذخایر عظیم نفت- گاز- طلا و سایر کانی های با ارزش است اخیرا سازمان اقیانوس شناسی و نیروی دریایی ایران نیز تلاش کرده است به قطب جنوبگان توجه نشان دهد که اگر چه بسیار با تاخیر اما قدم مثبتی است.
قطب شمال یک ششم کره زمین و به اندازه روسیه – چین و هند وسعت دارد. قطب شمال هیچ جمعیت باشنده ای ندارد. و بوسیله سازمان ۱۹۹۶ بیانیه اتاوا /شورای شمالگان اداره می شود. شورای شمالگان علاوه بر ۸ عضو اصلی( آمریکا، روسیه، نروژ و سوئد نیز از جمله آنها هستند.) ۱۲ عضو ناظر دارد. که هر دوسال یکبار کمیته های ششگانه آن اجلاس برگزار می کنند. در اجلاس وزرای در نروژ در اول ماه می ۲۰۱۳ عضویت ناظرهند رسما اعلامو تصویب شد.
هند در بخش تغییر آب و هوایی در قطب شمال تحقیقات انجام می دهد . هند ۱۲ میلیارد دلار برای پژوهش های مربوطه برای یک دوره ۵ ساله اختصاص داده است.
باور کارشناسان انرژی بر این است که یک چهارم منابع نفتی و گازی جهان در بستر اقیانوس منجمد شمالی قرار دارد.
نوشته: دکترمحمدعجم
آخرین دیدگاهها