ایرنا -دهلی نو – این روزها یکصدو پنجاهمین سالگرد ‘رابیندرانات تاگور’ شاعر و ادیب و فیلسوف پر آوازه شبه قاره هند و برنده نوبل ادبی است که شهرت وی از خلیج بنگال تا خلیج فارس به لحاظ مبارزه با استعمار و علاقه شدید به ایران و زبان و ادبیات فارسی درگوش مردمان پیچیده است .

به گزارش ایرنا تاگور، شاعر، نویسنده، نقاش،

موسیقی

ی دان و فیلسوف برتر و نابغه چند وجهی است که خلاقیت او فرم بیان هر هنری بود و نگرانی های او موضوعات جهانی و جهانشمول تا مشکلات و مسائل محلی و منطقه ای و دینی و دنیوی بود. وی از طریق شعر و نوشتار و موسیقی تا سفر به نقاط دور و نزدیک جهان دیدگاه خود را در مورد جهانی بودن ارزش های انسانی نشان داد . امسال دهها برنامه آیین و سمینار درکشور های هند و بنگلادش برای گرامیداشت این شاعر و فیلسوف هندی باحضور مقامات کشوری و سیاستمداران، پژوهشگران، استادان، رهبران دینی، شخصیت های فرهنگی، شخصیت های برجسته و دیپلماتها برگزار شد . معاون رئیس جمهوری هند می گوید: تاگور در سفر به ایران طی سخنانی گفت:’ هویت انسانی و هویت ملی که در ذات انسان نهفته است نباید مانع از احترام به دیگر فرهنگ ها شود آسیا دارای تمدن و فرهنگ غنی است و هر ملتی بر اساس فرهنگ ، مذهب و آیین خود راه رهایی خود از عقب ماندگی و استعمار را بازخواهد یافت.

‘ ‘حامد انصاری’ افزود:امروز آسیا جایگاه خود را باز می یابد با همان روشی که تاگور آموزش داد.او مبارزه مسالمت آمیز را به رهبرانی چون گاندی آموخت. تاگور پس از سفر به ایران هنگامی که گاندی دست به روزه برای پذیرش خواسته‌های هندیان از سوی بریتانیا زد تاگور به دیدار او شتافت و پس از بیست و شش روز بریتانیا مجبور شد درخواست های او را بپذیرد وی در حالی که نیمه جان سر بر بالین تاگور حضور یافت،روزه خود را گشود. تاگور از سردمداران دیرین و مدافعان سرسخت استقلال هندوستان نیز به شمار می آید و اولین نویسنده آسیایی است که در سال ۱۹۱۳ موفق به دریافت جایزه نوبل ادبی شد و دو سال بعد نشان شوالیه به او اهدا شد.

تاگور این نشان افتخار را سال ۱۹۱۹ در اعتراض به کشتار وحشیانه مردم بی گناه ‘آمریتسار’ که طی آن بیش از ۴۰۰ هندی معترض به دست ارتش بریتانیا به خاک و خون کشیده شدند، به دولت انگلستان پس داد و به نایب‌ السلطنه انگلیس در هند نوشت: ‘آنچه روزی مایه سرافرازی است روزی هم فرارسد که مایه ننگ گردد’. اندیشه او بر ‘گاندی’ و بسیاری از بنیانگذاران هند مستقل تاثیر فراوان گذاشت و شخصا الهام بخش بسیاری از انقلابیون بود اما شهرت او در غرب به عنوان یک استقلال طلب مانع از آن شد تا رهبران غربی نقش او در جریان اصلاح طلبی و نقد استعماری را ببینند. ‘محمد عجم’ محقق وپژوهشگر برجسته ایرانی درباره وی درمقاله ای درفصل نامه قند پارسی منتشرشده در هند می نویسد : رابیندرانات تاگور (زاده ۷ مه۱۸۶۱، درگذشته ۷ اوت۱۹۴۱) شاعر، فیلسوف، موسیقیدان و چهره‌پرداز اهل بنگال هند بود نام ‌آوریش بیشتر از برای شاعری اوست. وی نخستین فرد از قاره آسیا است که برنده جایزه نوبل شده است و پدرش دبندرانات (مهاریشی) فردی ادیب بود و اشعار فارسی مخصوصا حافظ را بخوبی از بر بود و مادرش سارادادیوی نام داشت و به تاگور لقب گوردیو (Gurdev) به معنای پیشوا داده‌اند و وی از سردمداران دیرین و مدافعان سرسخت استقلال هندوستان به‌شمار می‌آید.

دکترعجم در این مقاله ای می نویسد :

‘رابیندرانات تاگور’ بزرگترین شاعر ایالت بنگال است، او بخش عمده عمر خود را در سواحل خلیج بنگال در کلکته گذراند که به دو زبان هندی و بنگالی شعر می‌سرود و اشعار خود را به انگلیسی نیز ترجمه می‌کرد. هم سرود ملی هند و هم سرود ملی بنگلادش از تصنیفات تاگور است. او از کودکی اشعاری نغز می‌سرود و در زبان شبه قاره انقلابی ادبی پدید آورد. به ویژه اشعار موسوم به گیتانجالی معروفیت فراوان دارد و به زبان‌های بسیاری ترجمه شده‌است.

تاگور با این اشعار در سال ۱۹۱۳ جایزه نوبل را در ادبیات دریافت کرد. او علاوه بر سرودن شعر، داستان و نمایشنامه می‌نوشت، و گاه تأملات خیال‌انگیز و عرفانی خود را روی بوم نقاشی می‌آورد. دکتر ‘محمد عجم’ عضو هیات علمی دانشگاه و پژوهشگر ایرانی در خصوص علاقه تاگور به ایران و زبان فارسی در گفت وگو با ایرنا گفت: او به ایران و زبان فارسی علاقه فراوان داشت و به رغم کهولت سن و سختی سفر در آن زمان دوبار به ایران سفر کرد. وی گفت:سفر اول او در اردیبهشت ۱۳۱۱ و دیگر باردرسال ۱۳۱۳ انجام شد سفر تاگور و دیدارش با نویسندگان و شاعران ایران در بوشهر – شیراز و تهران و اصفهان باعث تبادل فرهنگی و ادبی گسترده ای میان نویسندگان و شاعران ایران و هند شدکه سالها ادامه داشت و ملک الشعرای بهار اشعاری در وصف او سرود و تاگور از دولت ایران خواست که استادی را برای تدریس به دانشگاه خود’ویسوبهارتی’ به هند بفرستد و استاد’پورداود’ به این منظور به هند اعزام شد.

این پژوهشگر سرشناس ایرانی می گوید:

تاگور به چندین دلیل احساس می‏کرد که باید دعوت دولت ایران را بپذیرد بعلت اینکه زبان و ادبیات فارسی،که نخست مسلمانان و سپس گورکانیان در هند رواج دادند، بخشی از میراث ادبی بنگال بود و شمار زیادی از کلمات بنگالی،حدود سه هزار واژه ریشهء فارسی داشت . ‘موهون روی’،پدر معنوی تاگور،و بزرگان دیگر هند در آن روزگار فارسی را روان صحبت می‏کردند و با آنکه تاگور خود فارسی نمی‏دانست، با افسانه‏ها و شاعران ایرانی،خاصه حافظ، هم از طریق ترجمه و هم از راه متون اصلی آشنایی داشت.

عجم ادامه داد : ‘دبندرانات‏’ پدر او فارسی می‏دانست و حافظ را برای تاگور نوجوان می‏خواند و تاگور، بی‏تردید،به فضای زندگانی کویری گرایش داشت و شعرهای اولیه‏اش که در کسوت’ بدوی چادرنشین’ ظاهر می‏شد و اشارات بعدی او به این موضوع،شیفتگی‏اش نسبت به هزار و یک‏ شب، و ترجمه‏ای که در ۱۹۳۲ از شعر سرزمین بایر تی.اس.

سفر تاگور به مشهد

تاگور در مشهد از حرم امام رضا ع و از آرامگاه فردوسی  و خواجه ربیع دیدار نمود.

الیوت کرد،جملگی گواه این‏ ادعاست. تاگور در فرصتی که پیش آمد و با هواپیمای پستی هلندی که قرار بود به ایران برود از کلکته به الله آباد، از آنجا به جادپور و کراچی، و سپس به بندر جاسک پرواز کرد، و سرانجام در بندر بوشهر فرود آمد. عجم گفت : خاطره ورود تاگور به مدرسه سعادت در جراید آن روز تهران منعکس گردید و روزنامه فارسی زبان «حبل المتین» چاپ کلکته هندوستان نیز اخبار مفصلی در این باره به چاپ رساند و این خبر مهم مدتها بر سر زبان‌ها و نقل محافل و مجالس بود. تاگور قریب دو روز در بوشهر ماند و با ماشین عازم شیراز شد و جاده تماما خاکی و مال رو بود و هنوز تسطیح نشده بود و از طرف انجمن ادبی ایران استاد ملک‌الشعراء بهار درقالب هیاتی از تهران برای استقبال از تاگور به شیراز رفت مترجم ایرانی عبدالحسین سپنتا این هیات را همراهی می کرد و سپس مکانهای تاریخی و مذهبی و باستانی شیراز را بازدید و سپس به اصفهان و بعد به تهران رفت .

تاگور در سفر به ایران اظهار داشت : من ایرانی هستم و نیاکانم از این سرزمین به هندوستان مهاجرت کردند.’ دکتر عجم گفت:تاگور در ایام اقامتش در ایران دو سخنرانی ایراد کرد؛ یکی در تالار مسعودیه و یکی در انجمن ادبی ایران. تاگور در دو خطابه‌اش چند بار گفت ‘من ایرانی هستم و نیاکانم از این سرزمین به هندوستان مهاجرت کردند و مسرورم که به وطن اجداد خود آمده‌ام و علت این همه محبت به من همین یگانگی نژادی و فرهنگی است و سبب مسافرت من با وجود کهولت و ضعف مزاج و مشکلات سفر همین یک دلی و عواطفی است که من به ایران دارم نه دیگر.درسفر به ایران همچنین جشن‏ هفتادمین سال تولد او در تهران برگزار شد.

پژوهشگر ایرانی می گوید: پورداوود که درآن زمان به عنوان استاد اعزام شده بود نوشته است که تاگور در طی صحبت چندین بار به من گفت گمان می‏کنم که در تهران کسی مرا نشناسد، زیرا چیزی از من به فارسی برگردانیده نشده که مرا بشناساند چون این سخن را دو سه بار از او شنیدم گفتم این کار را من در اینجا با همراهی یکی از استادان انجام می‏دهم. عجم به نقل ازنوشته پورداوود ادامه داد:با یکی از استادان‏ آنجا بنام ضیاء الدین که از فارسی هم بهره‏ای داشت صد بند از اشعار تاگور را از بنگالی به فارسی‏ گردانیدیم‏ وتاگور بسیاری از اشعار خود را از بنگالی به انگلیسی درآورد و آن انگلیسی را آنچنان‏ که دلش خواست نوشت و از این ترجمه که بگذریم ترجمه‏های دیگر اشعار او به هر زبانی که بوده‏ باشد بیشترش از روی ترجمه انگلیسی وی انجام گرفته است . محمد عجم می گوید سفر دوم تاگور در سال ۱۳۱۳ برای ادای احترام به فردوسی و شرکت در مراسم رونمایی آرامگاه توس بودو تاگور هنگامی که در آرامگاه فردوسی بود و به این حماسه سرای بزرگ ایرانی ادای احترام می کرد ۷۳ سال از عمرش می گذشت . به هرحال این شاعر و فیلسوف پر آوازه هندی درطول حیات و زندگانی خود علاوه برمبارزات ضداستعماری با انگلیس یاد ایران و زبان و ادب فارسی و اصالت ایرانی اجدادش را در خاطره ها باقی گذاشت و به آن افتخار می کرد.

• نوبل

نگاهی به زندگی ‘تاگور’ شاعر پرآوازه هندی وعلاقه شدید وی به ایران و زبان فارسی

:

Tagore the Eternal Seeker : Footprints of a World Traveller”. Edited By SuryakanthiTripathi, Radha Chakravarty ,Nivedita Ray
published by ICWA and Vij Books India Pvt Ltd, New Delhi,Tagor in .Iran page  page 358-379 by Dr Mohammad Ajam

ISBN:  ۹۷۸-۹۳-۸۲۶۵۲-۹۵-۳, ۲۰۱۵

*شب شعر ایران و هندوستان – تاگور شاعر پرآوازه هندی

*نگاهی به زندگی ‘تاگور’ شاعر پرآوازه هندی وعلاقه شدید وی به ایران و زبان فارسی.دکتر محمد عجم

 بررسی کتاب:رابیندرا نات تاگور: یک صد سال از استقبال جهانی